3-mavzu. Lotin amerikasi mamlakatlari XVII-XIX asrlarda r e j a

Uchinchi savol bayoni: Braziliyaning Portugaliya istibdodidan ozod 
qilinishi. 
Napoleon qo’shinlari Portugaliyaga bostirib kirgandan so’ng regent Shahzoda 
don Joan Lissabondan qochib ketdi va ingliz flotining himoyasida Ro-de-
Jeneyroga bordi. Qirol xonadoni va armiyaning Braziliyada turishi hamda bu bilan 
bog’liq bo’lgan xujjatlar va soliqlar norozilikni yanada kuchaytirib yubordi. 
Keyinchalik korol Joan VI unvonini olgan don Joan 1815 yilda Braziliyani 
Portugaliya, Braziliya va Algarvi Birlashgan qirolligining tarkibiy qismi deb e’lon 
qilishga majbur bo’ldi. Shu vaqtdan boshlab Braziliya rasman mustamlakadan 
chiqqan bo’lsa-da, ammo butun xokimiyat portugallar qo’lida qola berdi. 
Braziliyada mustamlakachilar rejimidan norozilik tobora kuchayib, 
mustamlakachilarga qarshi ochiqdan-ochiq bosh ko’tarib chiqila boshladi. 
1817 yil martida Pernambukoda boshlangan respublikachilar qo’zg’oloni buning 
eng yorqin misoli bo’ldi. Qo’zg’olonchilar muvaqqat xukumat tuzdilar va mustaqil 
respublika e’lon qildilar. Qo’zg’olon rahbarlari Pernambuko aholisiga qarata 
xitobnoma chiqardilar, unda “kichkina o’choqdan katta yong’in chiqishi mumkin” 
deyilgan edi. Qo’zg’olonchilarning boshliqlari Braziliyaning boshqa Shimoliy 
rayonlari bilan aloqa bog’ladilar va respublikachilarning qo’zg’olonlarini 
ko’tardilar. Ammo bu harakatlarning hammasi shafqatsizlik bilan bostirildi. 
Portugaliyada 1820 yilgi burjua inqilobsidan keyin Joan VI o’z o’g’li Pedroni 
Braziliya regenti qilib qoldirib, o’zi metropoliyaga qaytdi. Shu paytdan e’tiboran, 
don Pedro hamda Braziliyada qolib, metropoliyaga itoat etishni istamagan juda 
ko’p portugaliyalik aristokratlar Braziliyani Portugaliyadan ajratib olish xarakatiga
qo’shildilar. Don Pedro respublikachilarning qo’zg’olonlaridan vahimaga tushib va 

---

mahalliy pomeshchiklarning tazyiqi ostida, 1822 yilda Braziliyani mustaqil deb 
e’lon qildi, o’zi esa imperator Pedro 1 bo’lib oldi. 
1823 yilda Portugaliya qo’shinlari Braziliyadan xaydaldi. Imperiya yirik 
pomeshchik-plantatorlarga tayanar edi. Ularning manfaatlarini ko’zlab, 
mamlakatda negrlarning qulligi saqlab qolindi. Braziliya qoloq mamlakatligicha 
qola berdi va Angliyaga tobora ko’proq qaram bo’lib bordi. Mamlakatda respublia 
uchun va elementar demokratik erkinliklar uchun monarxiyaga qarshi kurash 
to’xtamadi. Turli provinsiyalarda, xususan mamlakatning Shimolida monarxiyaga 
qarshi qo’zg’olonlar ko’tarilib turdi. 
Lotin 
Amerikasida 
mustamlakalarning 
Ispaniya 
va 
Portugaliya 
mustamlakachilik zulmiga qarshi olib borgan adolatli, milliy-ozodlik urushi bir 
qancha Yangi davltlarning tashkil topishiga olib keldi. Braziliyani mustasno 
qilganda, bu davlatlarda respublika tuzumi o’rnatildi va konstitusiyalar qabul 
qilindi. Urush natijasida Lotin Amerikasidagi mamlakatlarning kapitalistik 
taraqqiyoti yengillashgan bo’lsada, ammo Lotin Amerikasi davlatlarida
pomishchik yer egalaligi, qulchilik va ekspluatasiyaning formalari saqlanib 
qolganligi uchun kapitalistik taraqqiyot sur’ati nihoyatda sust bo’lib qola berdi. 
Ispaniya va Portugaliya istibdodidan ozod bo’lgan Lotin Amerikasi 
mamlakatlari haqiqatda to’la mustaqillikka ega bo’lmadi, chunki ular iqtisodiy va 
siyosiy jixatdan Angliyaga qaram bo’lib qoldi. Kuba va Puyerto-Riko Ispaniya qo’l 
ostida qoldi.