3-Mavzu: Kinematik zanjirlar va ularning ta‟riflari. Tekis va fazoviy kinematik zanjirlarning tuzilish formulalari. Fazoviy va tekislikda xarakat kiluvchi mexanizmlarning qo‟zg‟aluvchanlik darajasi

2-Mavzu:  Kinematik  zanjirlar  va  ularning  ta‟riflari.  Tekis  va  fazoviy  kinematik  zanjirlarning 

tuzilish  formulalari.  Fazoviy  va  tekislikda  xarakat  kiluvchi mexanizmlarning  ko‟zg‟aluvchanlik 

darajasi. 

 

Muammo:  Mexanizm  boshlang‟ich  bo‟g‟inining  harakat  tezligini  o‟zgarib  turishi 

kinematik  juftlarda  qo‟shimcha  dinamik  kuchlarni  paydo  bo‟lishiga  va  natijada  mashinaning 

foydali  ish  koeffitsientini  va  ishonchliligini  kamaytiradi.  Bu  esa  texnologik  jarayonni 

yomonlashishiga olib kelishi mumkin. 

Boshlang‟ich  bo‟g‟inning  harakat  tezligini  bir  me‟yorda  saqlash  masalasi  murakkab 

muammoli  masala  ekanligini  nazarga  olib  ma‟ruzada  mashinani  notekis  harakatini  keltirib 

chiqaruvchi sabablarga alohida e‟tibor berilgan. 

Mashinaning  harakatini  rostlash  usullari  turli-tumanligini  e‟tiborga  olib  rostlash 

muammolarini  hal  qilishning  jiddiyligini  talabalarga  tushuntirish  ma‟ruzaning  asosiy 

masalalardan biri hisoblanadi. 

Mexanizm  yoki  mashinaning  berilgan  qonunida  harakatlanishini  ta‟minlash  uchun 

bo‟g‟inlarga ta‟sir qiluvchi kuchlar, bo‟g‟inlarning massalari va harakat tezliklari orasidagi qulay 

nisbatni  aniqlash  murakkab  muammoli  masala  ekanligini  nazarga  olib  ma‟ruza  rejasiga  notekis 

harakatni keltirib chiqaruvchi sabablar, mashina harakatini rostlash usullari, maxovikni hisoblash 

yo‟llari mavzular kiritildi. 

 

“Muammoli vaziyat” jadvali to‟ldiring 

 

Vaziyatdagi muammo turi 

Muammoli vaziyatni kelib 

chiqish sabablari 

Vaziyatdan chiqib ketish 

xarakatlari 

1.Mexanizmlar qanday 

kinematik zanjirlardan tashkil 

topadi? 

 2.Tekis va fazoviy 

mexanizmlar nimasi bilan farq 

qiladi? 

 

 

 

---

P.I. Somov, A.P. Mal

ыshev formulasi buyicha xisoblanganda: 

      W=6n-5R

5

-5-4R

4

-3R

3

-2R

2

-R

=6∙3-52-4∙1-3∙1=18-17=1 

 

 

 

 

S=3:   n=3:   T=3:    5=3   (A.V.S) 

No=3=3 

W=No-(6-S) (T-n)=3-(6-

3)∙(3-3)=3 

X, Y, Z uklari buyicha ilgarilama xarakat 

mavjud. 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

n=3(1,2,3);  

P5=4(1-  4,  1-2,  

2-3, 3-4)   P4=0 

        W=3n-

2R

5

-R

4=3∙3-

2∙4=1