3-mаvzu. Buxgalteriya balansi, schyotlar tizimi va ikki yoklama yozuv

0130-“Mashina v uskunalar» schoti D-t K-t
1010-“Xom-ashyo va Materialar» D-t K-t
01.12.2011 ga qoldiq -310000			01.12.2011 ga qoldiq– 90000
			1a) 80000
Oborot–	Oborot–		Oborot80000	Oborot–
01.01.2012 ga qoldiq 31000			01.01.2012 ga qoldiq 170000
2810-“Ombordagi tayyor mahsulotlar» schoti 1 D-t K-t				5010-“Milliy valutadagi pul mablag‘lari» D-t schoti K-t
01.12.2011 ga qoldiq -100000				01.12.2011 ga qoldiq 6000 4) 5000
Oborot –		Oborot –		Oborot5000		Oborot –
01.01.2006 ga qoldiq -100000				01.01.2012 ga qoldiq–11000

5110-“Hisob-kitob schoti» D-t K-t

2010-“Asosiy ishlab chiqarish» schoti D-t K-t

01.12.2011ga qoldiq175000

4) 5000 5) 80000

01.12.2011 ga qoldiq –

2) 47000 3) 15510

Oborot –

Oborot – 85000

Oborot62510

Oborot–

01.01.2012 ga qoldiq –90000

01.01.2012 ga qoldiq62510

8300-“Ustav kapitali” schoti D-t K-t

01.12.2011 ga qoldiq46000

Oborot –

Oborot –

01.01.2012 ga qoldiq 46000

6010-“Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» D-t K-t

6710-“Mehnat haqi bo‘yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar» schoti D-t K-t

5) 80000

01.12.2011 ga qoldiq 75000

01.12.2011 ga qoldiq 94000

1) 80000

2) 47000

Oborot – 80000

Oborot 80000

Oborot –

Oborot 47000

01.01.2012 ga qoldiq 75000

01.01.2012 ga qoldiq 141000

6520-“Davlatning maqsadli fondlariga to‘lovlar” schoti D-t K-t

6410- “Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik» schoti D-t K-t

01.12.2011 ga qoldiq 40000

01.12.2011 ga qoldiq 12000

3) 15510

Oborot –

Oborot15510

Oborot –

Oborot –

01.01.2012 ga qoldiq 55510

01.01.2012 ga qoldiq 12000

Hisoblab chiqarilgan yakuniy qoldiqlarga asosan «Sharq» fermer xo‘jaligining 2012 yil 1 yanvar holatiga balansini tuzamiz.

«Sharq» fermer xo‘jaligining 2012 yil 1 yanvar holatiga balansi

Aktiv	Satr kodi	Hisobot davri oxiriga	Passiv	Satr kodi	Hisobot davri oxiriga
1	2	3	4	5	6
Asosiy vositalar (mashina va uskunalar)	012	310	Ustav kapitali	410	460
Tovar-moddiy zaxiralar	140	333	Kreditor qarzdorlik	601	284
Shu jumladan:			Shu jumladan
Xom-ashyo, Materiallar va boshqa shunga o‘xshash qiymatliklar	150	170	Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga qarzdorlik	610	75
Tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari	160	63	Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik	680	12
Tayyor mahsulot	170	100	Davlatning maqsadli fondlariga to‘lovlari bo‘yicha qarzdorilk	700	56
Kassadagi pul mablag‘lari	330	11
Hisob-kitob schotidagi pul mablag‘lari	340	90	Mehnat haqi bo‘yicha qarzdorlik	720	141
Balans	400	744	Balans	780	744

Rahbar_________________ Bosh buxgaltyer

3.7. Sintetik va analitik schotlar, ularning o‘zaro bog‘liqligi
Buxgalteriya hisobida schotlar yordamida korxonalar mablag‘larining holati, shu mablag‘lar manbalari, shuningdek, mablag‘larning xo‘jalik jarayonlaridagi harakatlari tezkor ravishda umumlashtirilib hisobga olib boriladi. Masalan, «Xom-ashyo va Materiallar» schotida xo‘jalikdagi jami xom-ashyo va Materiallarning harakati, «Asosiy ishlab chiqarish» schotida hamma turdagi xarajatlar va mahsulotlarning harakati, shuningdek, «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» schotida barcha mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan olib boriladigan hisoblashuvlar va hokazolar umumlashtirilib aks ettiriladi. Lekin korxonalar mablag‘larni but holida saqlashni ta'minlash va samarali foydalanish ustidan nazorat o‘rnatish uchun, ularning har bir turi bo‘yicha batafsil ma’lumotlar ham bo‘lishi zarur. Chunki «Asosiy ishlab chiqarish» schotida umuman qilingan xarajatlar va olingan mahsulotlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan birga ma'lum vaqtga xarajatlarning har bir turi (masalan, ish haqi, urug‘lik, amortizatsiya va hokazolar), shu bilan birga ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning har bir turi bo‘yicha (paxta, don, sut, tuxum va hokazolar) xarajatlar summasi va turlari bo‘yicha tafsiloti bilan aniqlangan ko‘rsatkichlar ham bo‘lishi zarur. «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» schotida korxonaning ma'lum bir davrga mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga bo‘lgan qarz summasi ko‘rinib turishi bilan birga har bir mol yetkazib beruvchi va pudratchi bilan hisoblashuvlar to‘g‘risida ma’lumotlar ham bo‘lishi kerak.



Sintetik schyotlar deb xo‘jalik mablag‘lari, mablag‘larning manbalari va xo‘jalik muomalalari to‘g‘risidagi umumlashgan ma’lumotlarni faqat pul o‘lchovida hisobga oladigan schyotlarga aytiladi.



Analitik² schotlar deb xo‘jalik mablag‘lari va mablag‘lar manbalari va xo‘jalik muomalalari to‘g‘risida to‘la tavsif beradigan va ularni pul, natura va mehnat o‘lchovida hisobga oladigan schotlarga aytiladi.
Shunga ko‘ra buxgalteriya hisobida ikki xil, ya'ni sintetik va analitik schotlar qo‘llaniladi.
Analitik schotlar va ularga tegishli sintetik schotlar orasida doimo o‘zaro uzviy bog‘liqlik mavjuddir. Chunki sintetik schotlarga yozilgan barcha qoldiq va xo‘jalik muomalalari shu sintetik schotlarga tegishli analitik schotlarga ham yoziladi.
«Xom-ashyo va Materiallar», «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar», «Boshqa debitorlar» va «Boshqa majburiyatlar» schotlarining analitik schotlari bo‘yicha 2012 yil 1 iyulga quyidagi qoldiqlar bo‘lgan:
a) «Xom-ashyo va Materiallar» schotida: - 2 820 000 so‘m, shundan:
Ammiak selitrasi – 34 tonna 1 020 000 so‘m.
Supyerfosfat – 50 tonna 1 800 000 so‘m.
b) «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» schotida -6 600 000 so‘m, shundan:
Amudaryo «Agrokimyota’minot» OAJ – 4 800 000 so‘m
«Qipchoq MTP» OAJ – 1 800 000 so‘m.
B) «Boshqa debitorlar qarzlari» - 3 400 000 so‘m, shu jumladan:
Amudaryo «Matlubotsavdo» OAJ – 1 400 000 so‘m,
«Qipchoq don» OAJ – 2 000 000 so‘m.
g) «Boshqa majburiyatlar» schoti – 140 000 so‘m, shundan:
- Yusupova D.U. – 60 000 so‘m;
- Muratbaeva E.Q. – 80 000 so‘m.
Bu schotlar bo‘yicha iyul oyida quyidagi xo‘jalik muomalalari sodir bo‘lgan:


3.8. Joriy buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini umumlashtirish
Korxonaning xo‘jalik faoliyati to‘g‘risida umumlashgan ko‘rsatkichlarga ega bo‘lish hisob yozuvlarining to‘g‘riligini tekshirib turish uchun joriy hisob ma’lumotlari vaqti-vaqti bilan jamlanib turiladi. Amalda bunday joriy hisob ma’lumotlarini jamlash va tekshirish har oyda oborot qaydnomalarini tuzish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Oborot qaydnomalari sintetik schotlar bo‘yicha ham, analitik schotlar bo‘yicha ham tuziladi.
Sintetik schotlarning qoldiq va oborotlari asosida iyul oyi uchun oborot qaydnomasi quyidagicha tuziladi. Bu oborot qaydnomasi sintetik schotlardan boshlang‘ich qoldiqlar, jamlangan oylik oborotlar va oxirgi qoldiqlarni bevosita ko‘chirib o‘tkazish yo‘llari bilan tuziladi

1^**Xronologik(grek. Chronos – vaqt) – Hodisalarning vaqt oralig‘idagi ketma-ketligi

2^ Analitic (greccha «analytikos» - bo’laclach, qismlarga ajratich)