3-mavzu: borliq (ontologiya) va metаfizika. Reja

Inson borlig‘i. Alohida odam borlig‘i hamda insoniyat borlig‘i o‘ziga xos hodisadir. Shuningdek, ularning har ikkalasiga xos bo‘lgan umumiylik ham bor. Inson tanasi tabiatniki, shu ma’noda u jismlar ichidagi jismdir. Uning tabiatga tegishli bo‘lgan jismi o‘tkinchi. Odam umrini nechog‘lik darajada uzaytirishga urinmaylik, birinchi galda u tabiat jismi bo‘lib qolaveradi. Ayni vaqtda odamning insoniy mohiyatga egaligi, ijtimoiy munosabatlarni o‘zida gavdalantirganligini hisobga oladigan bo‘lsak, uni “narsa” yoki “ob’ekt” tushunchalari bilan belgilash unchalik to‘g‘ri emas. Ming afsuski, sovet zamonida inson ishlab chiqarishning oddiy murvatiga aylantirilgan edi. Mustaqillik tufayli insonning haqiqiy mohiyati, milliy qiyofasi, tarixiy o‘rni tiklanmoqda.
Biologik jihatdan odam tanasi, jismi oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy va boshqa moddiy ne’matlarga katta ehtiyoj sezadi. Inson borlig‘i nechog‘lik o‘ziga xos bo‘lmasin, birinchi galda u tana va jon birligi, jonli mavjudotning turi sifatida yashashi uchun zaruriy moddiy ehtiyojlarni qondirishi zarurdir. Tana yashamasa, odam yashay olmasligini isbot qilish shart emas. Ayni vaqtda insonning fikrlashi uchun tanasiga zarur moddiy oziq lozim. Bundan har bir individ o‘zining shaxsiy hayotini saqlab qolish huquqi kelib chiqadi. Bunday huquqning boshlang‘ich nuqtasi hayotni, individ hayotini ta’minlash va nihoyat insoniyat yashab qolishiga erishishdan iboratdir.
Insonning tabiiy-biologik “o‘lchovi” ehtiyotkorlikni talab qiladigan hodisadir. Inson organizmiga xos ekologik muvozanat nisbati buzilsa, falokatli oqibatlarga olib kelishi ehtimoldan yiroq emas. Shuningdek, inson jismi uning ruhiyati bilan uzviy bog‘langan. Tana va ruh sog‘lomligining ahamiyati haqida to‘xtab o‘tirishning xojati bo‘lmasa kerak.
Nihoyat, inson mehnat sohibi sifatida ishlab chiqarish bilan bog‘liq. Odam, uning tabiiy ehtiyoji va ishlab chiqarish o‘rtasida o‘zaro aloqadorlik mavjud. Demak, tabiiy tana bilan ijtimoiy borliq o‘rtasida o‘zaro uzviy birlik bor.
Inson borlig‘ining o‘ziga xos xususiyatlari uch muhim o‘lchov-meyorga ega.