3-ma’ruza Transforning vazifasi qo’llanilish soxalari. Reja

3-ma’ruza
Transforning vazifasi qo’llanilish soxalari.
Reja:
1.Transformatorning yuksiz ishlash rejimidagi elektromagnit jarayonlar.
2.Transformatorning qisqa tutashuv rejimidagi elektromagnit jarayonlar.


Transformatorning yuksiz ishlash rejimidagi elektromagnit jarayonlar. Yuqorida bayon qilingan bir fazali transformatorlar nazariyasi uch fazali transformatorlarda simmetrik rejimi uchun asos bo’la oladi.
Umumiy holda transformator chulg’amlaridagi EYuK va toklarining vaqt bo’yicha o’zgarishi nosinusoidal bo’lganligidan quyidagi tahlillarda 1-gar-monika va yuqori garmonikalardan eng katta qiymatga ega bo’lgani faqat 3-garmonikaning ta’siri ko’rib chiqiladi. [Izoh: garmonikalar tartibini kichik qavs ichiga olingan «(1)» yoki «(3)» indekslar orqali belgilangan].
EYuK ning birinchi garmonikalar
va 3-garmonikalari

(3.13) dan ko’rinishicha, EYuK larning 3-garmonikalari barcha fazalarda qiymat jihatdan o’zaro teng va bir xil yo’nalgan ekan.

EYuK 3-garmonikasining transformator ishiga ta’siri fazaviy chulg’amlarining ulanish sxemasiga bog’liq bo’ladi. Agar uch fazali transformatorning birlamchi (masalan, YuK ) chulg’ami «yulduz» sxemasiga ulangan bo’lsa fazaviy EYuK larining 3-garmonikasi liniyaviy EYuK larining 3-garmonika-sini hosil qilmaydi, chunki «yulduz» sxemasida uchinchi va uch karrali garmo-nikalar «yulduz»ni tashkil etuvchi ikkita [ 1) A-X-Y-V va 2) V-Y-Z-C] kon-turning har bittasida o’zaro qarama-qarshi ta’sir qiladi, ya’ni fazaviy EYuK larining 3-garmonikalari uchta fazada ham bir xil yo’nalgan bo’lgani uchun ulardan istalgan juftining ayirmasi 0 ga teng bo’ladi.
Transformator liniyaviy EYuK larining o’zgarish egriligida 3-garmonikalar bo’lmaganligidan, ular liniyaviy kuchlanish U₁ larning vaqt bo’yicha o’zgarish shaklida ham, binobarin, liniyaviy (I₁) va fazaviy (I_f1) toklarining o’zgarish shaklida ham bo’lmaydi.
Magnitlovchi tok I_0.r ning vaqt bo’yicha o’zgarish shaklida 3-garmonika
(I_0.r(3)) ning yo’qligi uni sinusoidal shaklga yaqinlashtiradi, chunki 5 va 7-garmonikalarning amplitudasi 1-garmonika amplitudasiga nisbatan ancha ki-chik hamda 5-garmonika teskari ketma-ketlikni hosil qiladi. Bu hol magnit oqimi F ning vaqt bo’yicha o’zgarish shaklini nosinusoidal qiladi, ya’ni uning tarkibida 3-garmonika bo’ladi.
3-garmonika magnit oqimlari faza jihatdan bir-biriga mos yo’nalgan-ligi tufayli uch sterjenli magnit o’tkazgichda tutasha olmaydi. Bu oqimlar transformatorni sovitish sifatida ishlatiladigan muhit orqali va trans-formator bakining metall devorlari orqali tutashadi. Ular o’tadigan yo’l-ning magnit qarshiligi katta bo’lganligi tufayli qiymati kichik bo’ladi. Magnit oqimining 3-garmonikasi F₀₍₃₎ transformator baki devorlarida uyur-ma tokni vujudga keltirib qo’shimcha isroflarni hosil qiladi. Masalan, magnit induktsiya V  1,4 T bo’lsa bu isroflar magnit o’tkazgichdagi isrof-larning 10 foizini, V 1,6 T bo’lganda esa 5065 foizini tashkil qilib, bu holdagi transformatorning ortiqcha qizishi amaliyot uchun salbiy holdir.

Uch fazali transformatorning birlamchi chulg’ami «uchburchak» sxemasiga

ulanganda EYuK ning 3-garmonikalari uchta fazaviy chulg’amda ham mos ta’sir etib, shu chulg’amlarning berk konturida tokning 3-garmonikasini hosil qi-ladi. Yuksiz ishlash tokida 3-garmonika bo’lsa, u holda magnit oqimining o’zgarish shakli va, binobarin, E₁ va E₂ EYuK larning vaqt bo’yicha o’zgarish shakli sinusoidaga yaqinlashadi.