3-Ma'ruza: Park-bog’ qurilishining qisqa tarixiy sharhi. Qadimgi sharq bog’ va parklari. Bog’ va park so’zlarining ma’nosi: Bog’

Parter – bog’, parklarning markaziy qismidagi ochiq, kuzzatilishi mumkin bo’lgan yashil maysazorlar qismi – “yarusning pastki qismi”.
Basket – har tomondan kesma yashil butalar bilan o’ralgan daraxtlar massivi.
Alleya – muayyan bir daraxt turining ikki yoqlama bir tekisda ekilishi.
XVII asr ohirida Andre Lenotra loyihalarida o’z aksini topgan, qirol hokimiyatini yuksaklikka ko’tarish, absolyutizm uslubi frantsuzcha yoki klassika uslubiga mosdir. Bu Men shahridagi Vo – Le Vikkont hiyoboni (1656), Parijdagi Versal (1662 – 1738), Parijdagi Tyuli’ri bog’larga (1662), Marli (1696) va boshqalar.
1526 – 1858 yillarda Hindiston hududida “Buyuk mo’g’ullar” imperiyasi joylashgan bo’lib, u yerlarda bog’dorchilik gullab – yashnagan payti edi. Daraxtlarga ramziy belgilar berildi, mavzalelar qoshida havorang plitkalar bilan bezatilgan suv havzalari bog’ – park ansabllarini barpo etdi. Masalan, Agradagi “Toj – Mahal” (1630 – 1652). Uzoq SHarqda ko’kalamzorlashtirish mustaqil ravishda rivojlangan. Yaponiya va Xitoyda ushbu printsiplar qo’lanilgan. Bu usul landshaftli yoki peyzajli usul deb nomlandi, unda inson tarafidan barpo etiladigan barcha narsalar tabiatning birlamchi tabiiy go’zalligiga va estetik sifatlarining absolyutsizmiga tayanishi belgilanadi. Masalan, Kioto Royandji bog’ - hovlisi (1499), u yerda qum va toshlar uyg’unligi bilan dengiz hayotini tatbiq etish g’oyasi ko’rsatilgan. Kioto chegarasidagi kateura saroy hiyoboni (1602) tabiiy kompozitsiyalardan tuzilgan, sun’iy tepaliklar va o’simliklar, alohida hajmli ko’llardan tashkil topishi uning ahamiyatli jihatlaridan hisoblanadi.
XVIII asr boshlarida Yevropa mamlakatlarida bog’ va hiyobonchilik kompozitsiyalariga peyzaj usuli ta’sir o’tkazdi. Angliyada undan so’ng Frantsiya va Germaniyada XVIII – XIX asr boshlarida bog’ – park san’ati erkin landshaftli hiyobon usulida rivojlandi, ular uchun kesilgan gazonlar tabiatning tabiiy ko’rinishlari ochiq kengliklar ahamiyatli jihatga ega edi. Masalan, Angliyadagi Stou hiyoboni (1720 – 1755 yil CH. Bridjmen, U. Kent, D. Braun).
Rus bog’ – park san’ati ildizlari XII asrga tegishlidir. Bular Kiev, Vladimirdagi knyazlarning boy va go’zal bog’laridir. Rossiyada markaziy va chekkasidagi yerlarni bog’lar bilan bezatishar edi. XVIII asrda Petergov ansambli (arx. Braunshteyn, Leblon va h.k.), Gadchini (arx. Bush), Palonsk (arx. Kameron) tashkil topdi.
SHunday qilib, hiyobonlarning turli oqim va usullar barpo etish san’ati asosida landshaft me’morchiligining ikki usuli paydo bo’ldi: muntazam va peyzajli, ular hozirda zamonaviy shahar qurilishlarida uzviy holda ishlatilib kelinadi.