3-Ma’ruza Neftning fraksion va element tarkibi, uni aniqlash usullari Reja

Т
всп
қКТ
қайн
Кқ0,736 

---

Xaroratlar Kelvin birligida keltirilgan. 
Murakkab tarkibli moddalarning o‗t olish xarorati, ularning tarkibidagi 
yengil qaynovchi moddalarning miqdoriga bog‗liqdir. Yuqori xaroratda qaynovchi 
moddalarning bug‗lari issiqlikni tashuvchi xizmatini bajaradilar. Misol uchun 
surkov moylariga 1% miqdorida benzin qo‗shilsa, u vaqtda o‗t olish xarorati 200 
dan 170°С gacha pasayadi. 
Moddalarning o‗t olish xarorati ochiq va yopiq tigellarda aniqlanadi. 
Moddalarning nurni sindirish qobiliyati
Yorug‗lik nuri bir muhitdan ikkinchi muhitga o‗tayotganda nurning tezligiva 
yo‗nalishi o‗zgaradi. Bu hodisani refraksiya deymiz. 
Kelayotgan nurning muhitga tushayotgan burchagining sinusini, shu 
muhitda nurni sinish burchagining sinusiga nisbati doimiy birlik bo‗lib, u tushish 
burchagiga bog‗liq emas: 
const
n
i
r


sin
sin
r— nurni tushish burchagi; 
i — nurni sinish burchagi; 
n — nurni sinish koeffitsiyenti (koeffitsiyent prelomleniya). 
Nurni sinishi ko‗rsatkichlarini, odatda 20°С da refraktometrda aniqlanadi. 
Moddalarning sifatini qisqa vaqtda aniqlash uchun nurni sinish koeffitsiyenti 
qabul qilingan. Uglevodorodlarning tarkibida vodorod qanchalik ko‗p bo‗lsa, bu 
moddaning nurni sindirish koeffitsiyenti shunchalik kam bo‗ladi. Bir xil 
miqdordagi uglerod va vodorod atomlariga ega bo‗lgan halqa va zanjir 
ko‗rinishidagi alifatik uglevodorodlarni nurni sindirish ko‗rsatkichi birinchisida 
ikkinchisiga nisbatan ko‗p. Arenlarni sindirish koeffitsiyenti nisbatan eng yuqori, 
alkanlarnikiga nisbatan kam. Sikloalkanlar o‗rta holatni egallaydi. 
Molekulyar refraksiyaning qiymati atomlar refraksiyasining yig‗indisiga 
tengdir. Molekulani bir metilen gruppasiga (СН
2
) o‗sishi molekulyar refraksiyagni 
4,6 birlikka ko‗payishiga olib keladi. 
Ma‘lum bir modda uchun yorug‗lik nurini sinish ko‗rsatkichini nurning 
to‗lqinlarini uzunligiga bog‗liqligi nurni dispersiyasi (taralishi) deyiladi.