3-Ma’ruza. Mavzu: Telekommunikatsiyalarda axborot xavfsizligiga talablar



Download 25,54 Kb.
bet1/3
Sana07.09.2021
Hajmi25,54 Kb.
#167233
  1   2   3
Bog'liq
3-Maruza. Telekommunikatsiyalarda axborot xavfsizligiga talablar


3-Ma’ruza.

Mavzu: Telekommunikatsiyalarda axborot xavfsizligiga talablar

Reja:


  1. Telekommunikatsiyatizimlarining xavfsizligini ta’minlashning choralari

  2. Telekommunikatsiyalarda axborot xavfsizligini texnik himoya (apparat-dasturli) choralari

3.1-jadvalda telekommunikatsiya tarmoqlari xavfsizligining xavflarini, ularning tashkil etuvchilariga xavf ta’sir etganda amalga oshiriladigan asosiy usullari ko‘rsatilgan.

Amalga oshirish usullari bo‘yicha telekommunikatsiyatizimlarining xavfsizligini ta’minlashning barcha choralari quyidagilarga bo‘linadi:


  • huquqiy (qonuniy);

  • ahloq-odob;

  • fizik;

  • apparat-dasturli;

  • texnologik.

Himoya qilinayotgan ma’lumotgacha yetib borish uchun himoya qilishning bir nechta bosqichini bosib o‘tish kerak.

Xuquqiy (qonuniy) chora. Ma’lumotni himoya qilishning bu jihati ma’lumotni uzatishda va qayta ishlashda yuridik me’yorlarga rioya qilishni zarurligi bilan bog‘liq bo‘ladi. Ma’lumotni himoya qilishninghuquqiy me’yorlariga mamlakatda amal qiluvchi qonunlar, buyruqlar va boshqa me’yoriy hujjatlar kiradi.

Ahloq–odob chorasi. Himoya qilish talablariga rioya qilishning odobjihatijuda katta ahamiyatga ega. Telekommunikatsiya tizimlaridan foydalana oladigan odamlar sog‘lom, ahloq-odob muhitida ishlashi juda muhimdir. Me’yorlar qonun hujjatlari bilan tasdiqlangan, lekin majburiy hisoblanmaydi, lekin ularga rioya qilmaslik, odatda insonni, shaxslar guruhlari yoki tashkilotlar obro‘sining

pasayishiga olib keladi.

3.1- jadval






Ta’sir etish

ob’ektlari



Axborot maxfiyligining buzilishi

Axborot butunligining buzilishi

Tizimni ishga layoqatligining buzilishi

1

Apparat vositalari


Ruxsat etilmagan tarzda

ulanish;

resurslarni ishlatish; tashuvchilarni o‘g‘irlash.


Ruxsat etilmagan tarzda ulanish; resurslarni ishlatish;

rejimlarni o‘zgartirish.



Rejimlarni ruxsat etilmagan tarzda o‘zgartirish;

ishdan chiqarish;

buzish.

2

Dasturiy

ta’minot

Ruxsat etilmagan tarzda nusxalash;

Ushlab olish.



Ruxsat etilmagan tarzda murojaat etish;

«Troyan oti» va «Chuvalchanglar»; viruslarni tadbiq qilish.



Ruxsat etilmagan xalaqitga uchrash;

o‘chirish;

almashtirish.

3

Ma’lumotlar


Ruxsat etilmagan tarzda nusxalash;

o‘g‘irlash;

ushlab olish.


Ruxsat etilmagan tarzda murojaat etish;

xalaqitga uchrash;

o‘zgartirish.


Ruxsat etilmagan xalaqitga uchrash;

o‘chirish;

almashtirish.


4


Xodimlar


Sirni ochib qo‘yish; axborotni himoya qilish tizimi to‘g‘risida ma’lumotlarni uzatish; sovuqqonlik.

shantaj qilish;

xodimni sotib olish.



Ish joyidan ketish;

fizik bartaraf etish.






Fizik chora. Ashaddiy buzg‘unchilarni tizimning tashkil etuvchilariga va himoya kilinayotgan ma’lumotga kirib olishning mumkin bo‘lgan usullarida fizik to‘siqlarni yaratish uchun maxsus mo‘ljallangan turli ko‘rinishdagi mexanik- elektrik, elektron qo‘llanmalar va inshootlar kiradi.

Apparat-dasturli chora. Ularga mustaqil yoki boshqa vositalar bilan birgalikda tizimlarda axborot xavfsizligini ta’minlaydigan quyidagi usullarni amalga oshiradigan turli xil elektron kurilmalar va maxsus dasturlar kiradi:

  • tizim sub’ektlarini identifikatsiyalash va autentifikatsiyalash;

  • telekommunikatsiya tarmoqlarining resurslariga murojaat qilishni cheklash;

  • ma’lumot yaxlitligini nazorat qilish;

  • ma’lumot maxfiyligini ta’minlash;

  • tizimlarda sodir bo‘layotgan hodisalarni qayd etish va tahlil kilish;

  • telekommunikatsiya tarmoqlari resurslarini va tashkil etuvchilarni zahiralash.

Texnologik chora, bu berilganlarni qayta ishlashning texnologik jarayonlariga organik tartibga solinadigan tadbirlar to‘plamidir. Ularga quyidagilar kiradi:

  • ma’lumot tashuvchilarini arxiv nusxalarini yaratish;

  • tizimning tashqi xotiralarida qayta ishlanayotgan fayllarni avtomatik saqlash;

  • telekommunikatsiya tarmoqlari tomonidan foydalanuvchilarning maxsus jurnallarda qayd etilishi;

  • foydalanuvchilarni u yoki bu resurslarga murojaat qilishni avtomatik qayd qilish;

- barcha texnologik jarayonlarni va jarayonlarni bajarish bo‘yicha maxsus yo‘riqnomalarni ishlab chiqish.

Ma’muriy chora. Barcha toifadagi ma’muriyatlar huquqiy me’yorlarni va ijtimoiy jihatlarni hisobga olgan holda ma’lumotni himoya qilishni ma’muriy choralarini aniqlaydi. Ular quyidagilarni nazorat qiladi:

- telekommunikatsiya tarmoqlarining ishlash jarayonini;

- tizimning barcha resurslari ishlatilishini;

- xodimlarning faoliyatini;

- foydalanuvchilarning tizim bilan o‘zaro ta’sirlanish tartibini(bunday xavfsizlik xavflarini amalga oshirish imkoniyatini yuqori darajada qiyinlashtirish yoki inkor qilish ko‘zda tutiladi).

Ma’muriy choralar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

- telekommunikatsiya tarmoqlarida ma’lumotni qayta ishlash qoidalarini qayta ishlab chiqishni;

- jihozlarni, telekommunikatsiya tarmoqlarini va vositalarini loyihalashda, montaj qilishdagi harakatlar to‘plami (yong‘in, zilzila, binolar qo‘riqlanishini va hakozo ta’sirlarini inobotga olish);

- mutaxassis va xodimlarni tanlash, tayyorlashdagi harakatlar to‘plami (yangi xodimlarni tekshirish, ularni maxfiy ma’lumot bilan ishlash tartibi bilan tanishtirish, uni qayta ishlash qoidalarini buzganligi uchun javobgarlik choralari bilan tanishtirish, xodimlarni o‘z mansablaridan foydalanishdan foyda bo‘lmagan sharoitlarni yaratish va h.k.);

- ishonchlio‘tishrejiminitashkil etish;

- hujjatlarni va maxfiy ma’lumotlarni tashuvchilarni hisobga olishni, saqlashni, ishlatishni va yo‘qotishni tashkil etish;

- murojaat qilish, cheklashlarni, rekvizitlarni taqsimlash (parollarni,kalitlarni, vakolatlarni va x.);

- tizimdan foydalanuvchi va xodimlarning ishlashini ustidan yopiq (bildirmasdan) nazorat qilishni tashkil kilish.



Download 25,54 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish