3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Теологик назарияси





Табиий ҳуқуқ назарияси


Шартнома назарияси


Зўравонлик назарияси







2.4. Давлат келиб чиқишининг сабаблари ва шакллари

Ибтидоий жамият доирасида ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш ва ижтимоий тенгсизлик ўзаро боғлиқ жараёнлар сифатида биргаликда ривожланган бўлсада, уларнинг бири у ёки бу мамлакатда давлатнинг вужудга келишида устун омил бўлиб хизмат қилган. Шундан келиб чиқиб, тегишли адабиётларда давлат келиб чиқишининг ―Осиёча‖ ва ―Европача‖ йўллари хақида сўз боради.

“Осиёча” йўл. Осиёда дастлабки давлатлар бундан беш минг йиллар олдин Нил, Тигр, Ҳинд, Ганга, Янцзи, Евфрат каби йирик дарёларнинг ҳавзаларида юзага келган.
Ушбу ҳудудларда давлат вужудга келишининг асосий омиллари сифатида қуйидагиларни кўрсатиб ўтиш мумкин:
 суғорма деҳқончиликнинг ривожланиши натижасида йирик ирригацион тармоқларни ташкил этиш юзасидан оммавий ишларни йўлга қўйишнинг зарурати;
 мазкур ишларга аҳолини кенг миқёсда жалб этиш;
 ирригацион ишларга жалб этилган кишилар устидан ягона ва марказлашган раҳбарликни амалга оширишнинг зарурати ва б;
“Европача” йўл. Европада давлатларнинг вужудга келишида асосий омил бўлиб хусусий мулкнинг шаклланиши муносабати билан жамиятда мулкий тенгсизликнинг ва шу асосда турли хил синфларнинг юзага келиши хизмат қилган.

2.5. Ўзбекистон президентлари асарларида жамият ва давлат
тўғрисидаги ғоялар....

Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришган кунидан бошлаб ҳозирги кунга қадар ўзининг мустақил тараққиёт йўлини танлаб олди. Бу Президент И.А.Каримовнинг: «Ўзбекистон- нинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли» рисоласида ҳам кўрсатиб ўтил- ган. Бу рисолада ёш, суверен давлат ривожланишининг беш тамойи- ли белгилаб берилган: – иқтисоднинг сиёсатдан устунлиги, давлат – бош ислоҳотчи эканлиги, қонун устуворлиги, ислоҳотларнинг бос- қичма-босқич амалга оширилиши ва кучли ижтимоий сиёсат юрити- лиши. Унга кўра, Ўзбекистон ўз тараққиёт йўлида умуминсоний қадриятларни қайта тиклаш, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари устувор- лигини тан олиш асосида халқаро ва миллий давлатчилик тажриба- ларига асосланиб, келгусида демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаро- лик жамиятини барпо этади. 1991 йилнинг 31 август куни ўзбек халқининг ўз тақдирини ўзи белгилаш ҳуқуқи амалга ошди – Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги эълон қилинди. Республика барча кўпмиллатли аҳолисининг хоҳиш-идораси «Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг асослари тўғрисида» ги конституциявий қонунда мустаҳкамландиҳамда умумхалқ референдумида ўзининг якдил тасдиғини топди. Мустақиллик қўлга киритилиши билан мамлакатда дарҳол демократик ҳуқуқий давлат асослари вужудга келтирила бошлади. Республикада ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этув- чи ва судлов ҳокимиятларига бўлиниши тамойили амал қилмоқда. Икки палатали парламентнинг қарор топиши (2004 йил декабрь – 2005 йил январь) давлатчилигимизтараққиётида янги босқични бошлаб берди. Олий Мажлиснинг Қонунчилик палатаси ва Сенати- нинг ҳуқуқий асосини вужудга келтириш мақсадида «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси тўғрисида», «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тўғрисида» ҳамда «Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида» конституциявий қонунлар қабул қилинди. Буларнинг ҳаммаси қонун чиқариш ишини янада фаолйўлга қўйишни тақозо этади. Давлат бошқарувининг янги тизими шаклланди. Бошқарувнинг президентликреспубликаси шакли бу тизимнинг ўзаги бўлди. Жойлардаги бошқарув тизимида вилоятлар, туманлар ва шаҳарларда ҳокимлик лавозимлари жорий этилди. Қонун устуворлигини, қонун олдида барча фуқароларнинг тенглиги- ни таъминловчи суд ҳокимиятини қайта ташкил этиш ва ваколат- ларини янада кенгайтириш ишлари фаол олиб борилмоқда. Президент И. А. Каримов «Ўзбекистон бошқа давлатлар тараққиёти жараё- нида тўпланган ва республика шароитига тадбиқ қилса бўладиган барча ижобий ва мақбул тажрибалардан шак-шубҳасиз самаралифойдаланади», – деб таъкидлади