3-ma`ruza. Energiya turlari, energiyani olish, O’zgartirish va undan foydalanish reja

3-MA`RUZA. ENERGIYA TURLARI, ENERGIYANI OLISH, O’ZGARTIRISH VA UNDAN FOYDALANISH


REJA:
1. Energiya va uning turlari. Vazifasi va foydalanish. Elektr energiyaning afzalliklari
2. Elektr stantsiyalarning asosiy turlari va ularning tavsiflari
3 Noan`anaviy energetika va uning tavsifi


Tayanch iboralar: energiya, mexanik energiya, elektr energiyasi, shamol energiyasi, quyosh energiyasi, elektr stansiyalari, daryolar oqimi, texnika, texnologiya, energiya resurslari, energiya ishlab chiqarish, tabiiy resurs, elektr tizim, qayta tiklanuvchi energiya manbalari.


Energiya va uning turlari. Vazifasi va foydalanish. Elektr energiyaning afzalliklari
Energiya (grekcha energeia-harakat, faoliyat) umumiy harakat miqdori va barcha materiya turlarini o’zaro ta`siridan iborat. Bu ish bajarishga bo’lgan qobiliyatdir, ish esa ob`ektga fizik kuch (bosim yoki gravitatsiya) ta`sir etganda bajariladi. Ish bu harakatdagi energiya.
Barcha mexanizmlarda ish bajarilganda energiya bir turdan ikkinchi turga aylanadi. Lekin bunda bir tur energiyasini har qanday o’zgarishida ham boshqasiga nisbatan ko’proq olish mumkin emas, chunki bu energiyaning saqlanish qonuniga ziddir.
Energiyaning quyidagi turlari mavjud: mexanik, elektr, elektromagnit, issiqlik, kimyoviy, atom (yadro ichki).
Xalqaro birlik tizimi (SI) da energiyani o’lchash birligi sifatida 1 Joul (J) qabul qilingan. 1 J=1nyuton metrga (Nm) ekvivalentdir. Agarda hisob-kitoblar issiqlik, biologik va energiyaning ko’pchilik boshqa turlari bilan bog’liq bo’lsa, u holda o’lchov birligi sifatida sistemadan tashqari birlik qo’llaniladi - kaloriya (kal) yoki kilokaloriya (kkal), 1 kal=4.18 J. Elektr energiya Vatt∙soat (Vt∙s, kVt∙s, MVt∙s.) da o’lchanadi; 1 Vt∙s=3.6 MDj. Mexanik energiyani o’lchashda 1kg·m qiymatdan foydalaniladi, 1kg∙m=9.8Dj.
Elektr energiya energiyaning takomillashgan turidan biridir. Undan keng ko’lamda foydalanish quyidagi omillar bilan belgilanadi:
-resurslarning konlarida va suv manbalari yaqinida katta miqdorda olinishi bilan.