3-ma’ruza. Dasturlash tili strukturasi va leksemasi Reja

C ++ da oddiy ma'lumotlar turlarining qiymatlari oralig'i

Tip	Qiymatlar oralig’i	O’lcham (bayt)
Mantiqiy qiymatlar
bool	true va false	1
Simvolli tip
signed char	-128 … 127	1
unsigned char	0 … 255	1
Butun tiplar
signed short int	-32 768 … 32 767	2
unsigned short int	0 … 65 535	2
signed long int	-2 147 483 648 … 2 147 483 647	4
unsigned long int	0 … 4 294 967 295	4
Haqiqiy tiplar
float	3.4e-38 … 3.4e+38	4
double	1.7e-308 … 1.7C+308	8
long double	3.4e-4932 … 3.4e+4932	10

O'zgaruvchilar va konstantalar (doimiylar)

O'zgaruvchi ham, doimiy ham operativ xotirada nomga ega bo'lgan aniq joyga ega bo’ladi(nom dasturchi tomonidan beriladi). Dasturni bajarish paytida faqat o'zgaruvchi o'z qiymatini o'zgartirishi mumkin, konstanta esa bir marta aniqlanadi va endi o'zgarishi mumkin emas.

Masalan, vaqt o'zgaruvchidir. Endi, deylik, soat 15.00, 2 soatdan keyin soat 17.00 bo'ladi. Ammo sutkada soat soni allaqachon o'zgarmasdir – 24 soat.

E’lon qilishda o'zgaruvchilar va konstantalar nomlanishi kerak. Nom berishda aniq qat'iy qoidalar mavjud:

O’zgarmas nom inglizcha katta va kichik harflar, raqamlar va "_" (pastki chiziq) dan iborat bo'lishi mumkin. Pastki chiziqlar ismlarni o'qishni ancha osonlashtiradi. Masalan amountofapples va amount_of_apples o’zgarmaslarini o’qish qaysi biri oson ekanligini solishtiring.

Nom raqam bilan boshlanishi mumkin emas! name1 - mumkin, 1name- mumkin emas.

Nom zahiralangan so'z bo'lishi mumkin emas (int, bool ...).

O'zgaruvchilar va konstantalarni e’lon qilish va initsializatsiyalash

• Qanday qilib o'zgaruvchini yaratishingiz va u qanday qiymatni saqlashini belgilashingiz mumkin? Buning uchun avvalo ma’lumot tipini aniqlashimiz kerak, so'ngra o'zgaruvchining nomini beramiz (yuqorida muhokama qilingan qoidalarga rioya qilgan holda) = belgisini qo'yamiz va qiymatini belgilaymiz. Masalan, yosh qiymatini saqlaydigan o'zgaruvchini yarataylik:
• int age = 17;
• Yaratilganda o'zgaruvchiga qiymat berish, uni initsializatsiya qilish deb ataladi. Dastur davomida o'zgaruvchining qanday qiymatga ega bo'lishini bilmasangiz ham, yaratilgandan so'ng har doim o'zgaruvchini initsializatsiya qilish tavsiya etiladi. Ko’p holda, unga nol qiymat beriladi:
• int amount_of_apples = 0;.
• Haqiqat shundaki, bo’sh operativ xotira mavjud emas. Agar siz shunchaki o'zgaruvchini yaratgan bo'lsangiz int age va unga hech qanday qiymat belgilamagan bo'lsa, u avvalgi dasturlardan qolgan ba'zi ma'lumotlarni saqlaydi. Shuning uchun, avvalo o'zgaruvchini e'lon qilish, so'ngra unga qiymat berish xato bo'lmasa ham, darhol ushbu o'zgaruvchiga qiymat berish maqsadga muvofiqdir.

Konsolda kiritish va konsolda chiqarish

Jimlik bo’yicha, C ++da ichki konsolda kiritish va konsolda chiqish mavjud emas; ular iostream kutubxonasi tomonidan ta'minlanadi. U ikki turni belgilaydi: istream va ostream. istream kirish oqimini va ostream chiqish oqimini anglatadi.

Umuman olganda, "oqim" atamasining o'zi bu holda kirish-chiqarish qurilmasiga yozilgan yoki o'qiladigan belgilar ketma-ketligini anglatadi. Va bu holda konsol I/U qurilmasi ostida ko'rib chiqiladi.

Belgilarni konsolga yozish yoki chiqarish uchun ostream turini ifodalovchi cout moslamasidan foydalaniladi va konsoldan o'qish uchun cin obyekti ishlatiladi.

Ushbu obyektlardan foydalanish uchun iostream kutubxonasini manba faylining boshiga qo'shishingiz kerak:

#include

 

Konsolda kiritish va konsolda chiqarish

<< operator konsol chiqishi uchun ishlatiladi. Ushbu operator ikkita operandni oladi. Chap operand ostream obyektini, bu holda cout obyektini anglatadi va o’ng operand - bu konsolga bosib chiqariladigan qiymat.

Operator << chap operand – cout ni qaytarganligi sababli, biz operatorlar zanjiri yordamida konsolga bir nechta qiymatlarni berishimiz mumkin. Masalan, eng oddiy konsol chiqish dasturini aniqlaylik:

#include

using namespace std;

int main()

{  

    int age = 33;

    double weight = 181.23;

    cout << "Ism: " << "Tom" << "\n";

    cout << "Yosh: " << age << std::endl;

    cout << "Vazni: " << weight << std::endl;

    return 0;

}

Konsolda kiritish va konsolda chiqarish

<< operator konsol chiqishi uchun ishlatiladi. Ushbu operator ikkita operandni oladi. Chap operand ostream obyektini, bu holda cout obyektini anglatadi va o’ng operand - bu konsolga bosib chiqariladigan qiymat.

Operator << chap operand – cout ni qaytarganligi sababli, biz operatorlar zanjiri yordamida konsolga bir nechta qiymatlarni berishimiz mumkin. Masalan, eng oddiy konsol chiqish dasturini aniqlaylik:

#include

using namespace std;

int main()

{  

    int age = 33;

    double weight = 181.23;

    cout << "Ism: " << "Tom" << "\n";

    cout << "Yosh: " << age << std::endl;

    cout << "Vazni: " << weight << std::endl;

    return 0;

}

Konsolda kiritish va konsolda chiqarish

Konsoldan ma'lumotlarni o'qish uchun >> operatori ishlatiladi, bu ikkita operandni oladi. Chap operand o'qish kerak bo'lgan istream obyekti (bu holda cin obyekti) ni, o'ng operand esa ma'lumotlar o'qiladigan obyektni anglatadi.

Masalan, konsoldan ma'lumotlarni o'qiylik:

#include

using namespace std;

int main()

{  

    int age;

    double weight;

    std::cout << "Yoshni kiriting: ";

    std::cin >> age;

    std::cout << "Vaznni kiriting: ";

    std::cin >> weight;

    std::cout << "Yoshingiz: " << age << "\t vazningiz: " << weight << std::endl;

    return 0;

}

Arifmetik amallar. Qiymat berish operatori

Berilganlarni qayta ishlash uchun C++ tilida amallarning juda keng majmuasi aniqlangan. Amal - bu qandaydir harakat bo’lib, u bitta (unar) yoki ikkita (binar) operandlar ustida bajariladi, hisob natijasi uning qaytaruvchi qiymati hisoblanadi.

Tayanch arifmetik amallarga qo’shish (+), ayirish (-), ko’paytirish (*), bo’lish (/) va bo’lish qoldig’ini olish (%) amallarini keltirish mumkin.

Amallar qaytaradigan qiymatlarni o’zlashtirish uchun qiymat berish amali (=) va uning turli modifikasiyalari ishlatiladi: qo’shish, qiymat berish bilan (+=); ayirish, qiymat berish bilan (-=); ko’paytirish, qiymat berish bilan (*=); bo’lish, qiymat berish bilan (/=); bo’lish qoldig’ini olish, qiymat berish bilan (%=) va boshqalar. Bu holatlarning umumiy ko’rinishi:

=;

Inkrement va dekrement amallari

C++ tilida operand qiymatini birga oshirish va kamaytirish-

ning samarali vositalari mavjud. Bular inkrement (++) va dekrement (--) unar amallardir.

Operandga nisbatan bu amallarning prefiks va postfiks ko’ri-nishlari bo’ladi. Prefiks ko’rinishda amal til ko’rsatmasi bo’yicha ish bajarilishidan oldin operandga qo’llaniladi. Postfiks holatda esa amal til ko’rsatmasi bo’yicha ish bajarilgandan keyin operandga qo’llaniladi.

Prefiks yoki postfiks amal tushunchasi faqat qiymat berish bilan bog’liq ifodalarda o’rinli:

x=y++;

index =--i; //prefiks

count++; //unar amal, “++count;”, bilan ekvivalent

abc-- ; //unar amal, “--abs;”, bilan ekvivalent

 

Bu yerda y o’zgaruvchining qiymatini x o’zgaruvchisiga o’zlashtiri-ladi va keyin bittaga oshiriladi, i o’zgaruvchining qiymati bittaga kamaytirib, index o’zgaruvchisiga o’zlashtiriladi.

Taqqoslash amallari

C++ tilida qiymatlarni solishtirish uchun taqqoslash amallari aniqlangan (3.3-jadval). Taqqoslash amali binar amal bo’lib, quyidagi ko’rinishga ega:

< operand2>

Taqqoslash amallarining natijasi - taqqoslash o’rinli bo’lsa, true (rost), aks holda false (yolg’on) qiymat bo’ladi. Agar taqqoslashda arifmetik ifoda qatnashsa, uning qiymati 0 qiymatidan farqli holatlar uchun 1 deb hisoblanadi.

Taqqoslash amallari

Amallar	Qo’llanishi	Mazmuni (o’qilishi)
<	A	“a kichik b”
<=	a<=b	“a kichik yoki teng b”
>	a>b	“a katta b”
>=	a>=b	“a katta yoki teng b”
==	a==b	“a teng b”
!=	a!=b	“a teng emas b”

Taqqoslash amallari va ularning qo’llanishi