3 ma’ruza 3-mavzu. Termodinamikaning ikkinchi qonuni reja

V. Ostvald 
ta’biricha: 
“Ikkinchi tur abadiy dvigatel yaratish mumkin emas”,
yani 
isitgichdan olingan issiqlikning hammasini ishga aylantiradigan (
ya’ni, sovutgichga 
bermasdan
) mashina qurib bo’lmaydi. 
R
Demak, termodinamikaning ikkinchi qonuni 
energiyaning istalgan shakli 
issiqlikka aylanishi (
o’tishi
) mumkinligini
, lekin issiqlik energiyasi boshqa 
turdagi energiyaga to’liq o’tmasligini ta’kidlaydi. 
Ish issiqlikka aylanganda, jarayon faqatgina bir jism - 
issiqlik qabul qiluvchi 
jismning termodinamik holati o’zgarishi bilan chegaralanadi 
(ishqalanish bilan 
isitilganda). Issiqlik ishga aylanganda, issiqlik manbaining sovushi bilan bir qatorda, 
albatta, yana kamida bir yoki bir necha jismlarning termodinamik holati o’zgaradi 
(masalan, 
sovutgichning
) Termodinamikada ishchi jismning yoki bu jarayonga jalb 
etilgan boshqa jismlar termodinamik holatining o’zgarishi 
kompensasiya deyiladi.
Ikkinchi qonunning yana bir postulatiga binoan - 
kompensasiyasiz issiqlikni ishga 
aylantirib bo’lmaydi. 
Fransuz olimi 
S. Karno
1824 yilda issiqlikning mexanik ishga aylanish 
sharoitini o’rganib, quyidagi xulosaga keldi:
issiqlik faqat kompensasiya mavjud 
bo’lgandagina ishga aylanishi mumkin. 
Karno sikli III,3-rasmda tasvirlangan. 
Masalan,
ishchi jism sifatida 
ideal gazdan foydalanadigan
bir ideal issiqlik 
mashinasi bor deb faraz qilaylik. U ma’lum bir isitgichdan olinayotgan issiqlik 
hisobiga ish bajarayotgan bo’lsin. Ish bajarish 
siklik,
ya’ni 
aylanma jarayon
tarzida 

---

ro’y beradi (