3 ma’ruza 3-mavzu. Termodinamikaning ikkinchi qonuni reja

) jarayon bir yo’ldan borib, shu yo’ldan qaytishi; 
b) jarayonning xamma bosqichi qaytar bo’lishi; 
v) sistemaning xamma bosqichlaridagi holati muvozanat holatidan cheksiz 
kichik farq qilishi; 
d) qarama-qarshi kuchlarning farqi juda kichik bo’lishi kerak. 
Jarayonlarni o’z-o’zidan borish shartlari 
Termodinamik 
nuqtani 
nazardan 
jarayonlarni 
o’z-o’zidan 
borish 
bormasligini, yo’nalishini va muvozanat shartlarini ikki usulda aniqlash mumkin. 
Birinchi usul
– (
faktorlar
) 
omillar usulidir
. Misol tariqasida bir necha o’z-
o’zidan boruvchi jarayonlarni eslasak: 
1.Satxi ikki xil yuzalikdagi suyuqlik satxi pastroq
yuzalikka oqadi. 
2.Ikki xil bosimdagi gazlar bo’lgan idishlar birlashtirilsa, gaz bosimi ko’pidan 
bosimi kamiga o’tadi. 
3.Akkumulyator yoki biror galvanik element elektrodlari tutashtirilsa, elektr 
toki potensiali ko’pidan potensiali kamiga o’tadi. 
4.Haroratlar farqi bo’lgan ikki jism bir-biriga tegizilsa, issiqlik issiq jismdan 
sovuq jismga o’tadi. 
Bu misollardagi satxlar farqi 
h
, bosim 
P
, elektr potensial 

va harorat 
T
lar 
intensiv (
faktorlar
) omillardir. 
Intensiv omillar usuli bo’yicha
a)
jarayonlar o’z-o’zidan borish uchun intensiv omillar farqi mavjud bo’lishi 
kerak;
b) jarayonlar shu intensiv omillar tenglashuvi yo’nalishida boradi va nihoyat 
v) intensiv omillar tenglashganda jarayon to’xtaydi, ya’ni shu tenglik 
muvozanat sharti bo’lib xisoblanadi. 
Buni yuqoridagi misollarda tasdiqlash mumkin. 
Bu ancha oddiy usul, lekin bu usulni hamma sistemalarga qo’llab bo’lmaydi. 
SHuning uchun bu usulga nisbatan qo’llanilish ko’lami kengroq bo’lgan