3 ma’ruza 3-mavzu. Termodinamikaning ikkinchi qonuni reja

to’liq funksiyalardir
. 
Kimyoviy texnologiyada ko’pgina jarayonlar o’zgarmas bosim va o’zgarmas 
haroratda olib boriladi (
P=const, T=const
,). 
Masalan,
jarayon ochiq kolbada olib 

---

borilayotgan bo’lsa; yoki agar jarayon usti yopiq kolbada, jumladan, avtoklavlarda 
olib borilayotgan bo’lsa, unda o’zgarmas hajm va haroratda olib borilayotgan 
bo’ladi (
V=const, T=const).
Bu jarayonlarning 
borish – bormaslik shartini, yo’nalishini va muvozanat 
shartlarini
Gibbs va Gelgols energiyalarining o’zgarishi belgilaydi. 
Gelmgols energiyasi. 
Izoxorik-izortermik jarayonlarga I va II qonunning umumlashgan tenglamasini 
qo’llaymiz. 

dS

dU

yoki 

dS

dU 
Bu ifodani 
T

const
xolda integrallab sistema 1-xolatdan 2- xolatga 
o’tishidagi bu funksiyalar o’zgarishini aniqlash mumkin. 





2
1
2
1
2
1
du
ds
T
A

 
A

S
2
-S
1

U
2
-U
1

yoki

U
1

S


U
2
-TS
2

 
Agar 
F=U-TS
deb qabul qilsak: 

F
1
-F
2
 =-

F
bo’ladi. 
F
-erkin (
Gelmgols
) energiya. Binobarin, izoxorik – izotermik jarayonda 
bajarilgan ish Gelmgols energiyasini kamayishiga
teng yoki undan kichik bo’ladi. 
Agar jarayon qaytar bo’lsa, maksimal ish 
–A
max
bajariladi va u Gelmgols 
energiyasining kamayishiga teng bo’ladi 
A
max
=-

F 
Jarayon qaytmas bo’lsa, bajarilgan ish Gelmgols energiyasi kamayishidan 
kam bo’ladi 

F 
YUqoridagi tenglamani quyidagicha yozish mumkin: 
U=F+TS 
Bundan sistemaning 
ichki energiyasi
ikki qismdan – erkin energiya 
F 
va 
bog’langan energiya 
TS 
dan iborat deb qarash mumkin. Bu erda erkin energiya 
ichki 
energiyaning ishga aylana oladigan qismi
va 
TS
ishga aylana olmaydigan 
qismidir.
(funksiyaning “erkin energiya” nomining kelib chiqishi shundan bo’lsa 
kerak). 
Agar sistemaga tashqaridan bosim ta’sir etayotgan bo’lsa:


dV 
Umumlashgan tenglamaga bu ifodani qo’ysak

dS>dU

pdV 
Undan 
dU 

dS-pdV
bo’lib, boshqa tomondan

---

F=U-TS
ligini eslab uni differensiallasak 
dF

 dU-SdT–TdS 
Bu tenglamaga yuqoridagi 
(dU

TdS - pdV)
ifodani qo’ysak 
dF

SdT-pdV
bo’ladi. 
Agar faqat qaytar jarayon uchun yozadigan bo’lsak 
dF

SdT–pdV 
Izoxorik - izotermik sharoitda
T=const, V=const, demak dT=0, dV=0, 
bo’lganligidan 
dF=0.
Qaytmas izoxorik-izotermik jarayon uchun yozadigan bo’lsak
