3-maliy mashg`ulot: Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari

Savol va topshiriqlar.

— So‘z birikmalari (SB) ning nutqdagi o‘rni va bajaradigan vazifasini tushuntiring.

— SB bilan so‘zning o‘xshash tomonlarini ayting.

— SB bilan so‘z o‘rtasidagi farqni tushuntiring.

— SB nimalardan tashkil topadi?

— SBlaridagi so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishini ta’riflang.

— Sblarda grammatik aloqa nima orqali ifodalanadi?

— SBlarda mazmuniy aloqa qayerda ko‘rinadi?.. v.h.

Ush bu mavzuni dars turlarining noan’anavi usulidan foydalanib dars ishlanmasini tayyorlang.

Talabalar bilishlari zarur:

Gap. Gapning asosiy belgilari

Gap axborot, xabar, so‘roq, buyruq va his-tuyg‘uni ifodalash uchun xizmat qiladigan sintaktik birlikdir.

Tilning ifoda vositalarini (so‘z, so‘z birikmasi va gap) o‘zaro qiyoslash, gapning asosiy belgilaridan biri tugallangan fikr ifodasini bildirishini uqib oladilar va xulosalaydilar.

«Gap grammatik, intonasion va fikriy jihatdan bir butunlikka, nisbiy tugallikka ega bo‘ladi»²⁴.

1. Gap tugallangan ohang ifodalashi haqidagi bilimni mustahkamlashda quyidagi matndan foydalansa bo‘ladi:

Ro‘zaning hazm qilish sistemasiga ta’siri haqida to‘xtalaylik: hazm qilish tizimining eng og‘ir vazifalaridan biri — jigar faoliyati bilan bog‘liq, bunda jigar o‘n olti xil vazifani ado etadi.. .v.h.

Gaplarni qiroat bilan o‘qing. Ularning chegarasini aniqlang. Zarur tinish belgilarini qo‘yib ko‘chiring… kabi topshiriqlarni to‘g‘ri bajarish orqali o‘quvchilar narsa va hodisalarni ularning belgilari, ular orasidagi o‘zaro bog‘lanishni tasavvur qiladilar, nisbiy tugallangan fikr nimaligini anglab yetadilar.

2. Gap nisbiy tugallangan fikr ifodalashini asoslash uchun gapning so‘z birikmasidan farqni ko‘rsatib o‘tish foydali.