3-ma-ruza pdf

БМТ: Ҳавонинг ифлосланиши туфайли ҳар йили 7 млн. киши вафот
этади

---

БМТ экспертлари ҳаво ифлосланишини «кўринмас қотил» деб аташади.
Унинг оқибатлари туфайли ҳар йили 7 млн киши вафот этади. Ҳавонинг
ифлосланиши нафас олиш йўллари, юқумли ва юрак касалликлари, инсульт,
ўпка саратони ва ҳомиладорлик билан боғлиқ асоратларнинг сабаби
ҳисобланади, дея хабар бермоқда БМТ Янгиликлар маркази 7 сентябрь кунида
нишонланадиган Халқаро тоза ҳаво кунида. Ифлосланган ҳаводан нафас
олаётган болаларда астма, сурункали ўпка етишмовчилиги, ўсишнинг сустлиги,
қандли диабет, болаларда ортиқча вазн ва ақлий ривожланиши сустлиги тобора
кучаймоқда. Covid-19’га қарши кураш даврида одамлар самолётда камроқ учиб,
жамоат транспортидан фойдаланмай қўйишганда олимлар дунёнинг кўплаб
шаҳарларида ҳавони ифлослантирувчилар, айниқса азот оксиди даражасининг
кескин камайганини кузатишди. Бу асосан шаҳарларда транспорт ҳаракатининг
қисқариши туфайли юз берди. Мадридда ифлосланиш даражаси тахминан 50
фоизга камайди. Бошқа йирик шаҳарларда ҳам шундай ҳолат кузатилди. Бироқ
экспертларнинг таъкидлашича, ҳавонинг сифатига транспорт билан боғлиқ
бўлмаган бошқа кўплаб ифлослантирувчилар ҳам таъсир қилади. Масалан,
турар-жой ва бошқа биноларни иситиш, далаларни ўғитлашда ҳавога
тушадиган майда заррачалар сабабли атмосферанинг ифлосланиш даражаси
пасаймади.
«Бу ҳаво ифлосланишига таъсир кўрсатишнинг самарали ҳимояси учун
шаҳарларда транспорт сектори доирасидан чиқувчи соҳалараро комплекс
чоралар муҳим эканини кўрсатади», дейилади БМТнинг Европа иқтисодий
комиссияси хабарида. Унинг муаллифлари ҳавонинг ифлосланиши нафақат
инсон саломатлиги, балки иқтисодиётга ҳам зарар келтиришини эслатиб
ўтишди. Атроф-муҳитнинг ифлосланиши сабабли иқтисодий зарар Европа
минтақасининг 10та мамлакатида ЯИМнинг камида 20 фоизини ташкил этади.
Халқаро тоза ҳаво куни арафасида БМТнинг Европа иқтисодий комиссияси
узоқ муддатли трансчегаравий ҳавонинг ифлосланиши тўғрисидаги
конвенцияга риоя қилиш муҳимлигини эслатди. 40 йилдан буён ушбу
Конвенция дунёдаги ягона минтақавий ҳужжат бўлиб қолмоқда. Бу халқаро
ҳамкорликни ривожлантиришда муҳим роль ўйнайди, айниқса ҳавони
ифлослантирувчи моддалар миллий чегараларни кесиб ўтиб, минглаб
километларни босиб ўтиши мумкин. Конвенция бўйича жамоавий саъй-
ҳаракатлар аллақачон ўз натижасини берди: масалан, 1990 йилдан бери зарарли
моддалар, шу жумладан, заррача ва олтингугурт чиқиндилари Европада 30-80
фоизга камайди. Бироқ олдинда муаммолар мавжуд.
Яқинда ўтказилган БМТ тадқиқотига кўра, Европа иқтисодий комиссияси
аъзолари бўлган 10та мамлакат – Ирландия, Исландия, Испания, Эстония,
Канада, Норвегия, Португалия, АҚШ, Швеция ва Финляндияда ҳавонинг
ифлосланиш даражаси рухсат этилган минимал даражада ошмайди.