3-laboratoriya ishining hisoboti

2-LABORATORIYA ISHINING HISOBOTI


Mavzu: Yog’och balkaningsiqilishdagi(egilishdagi) mustaxkamligini aniqlash.

1. 
   Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad: Plastik, mo‘rt va anizatrop materiallarni siqilishga sinab, ularning mexanik tavsifnomalarini tajriba yo‘li bilan aniqlash.
   
2. 
   Sinalgan namunalarning tajribadan oldingi va keyingi ko‘rinishlarini ifodalovchi eskizlari: Siqilishga tajriba o‘tkazish uchun 3ta: St 3 rusumli po‘lat (plastik material)ni, cho‘yan (mo‘rt matrial)ni va yog‘och (anizotrop material)ni olamiz. Po‘lat va cho‘yandan tayyorlangan namunani silindr ko‘rinishida tokirlik dastgohida yo‘nib tayyorlashadi. Yog‘och namunani quruq qarag‘aydan to‘g‘ri prizma ko‘rinishda qo‘lda tayyorlash mumkin. Bunda namuna bo‘yi va diametri orasida quyidagi mutanosiblik saqlanishi kerak:
   

(1)
Bunda h-namuna uzunligi;
d-namuna diametri (yoki prizmatik namuna uchun asosining eni).
Yuqoridagi mutanosiblik saqlanmaganda siqilayotgan namunada ko‘ndalang egilish sodir bo‘ladi, tajriba kutilgan natijani bermasligi mumkin. Plastik material xisoblangan po‘lat cho‘zilishga ham, siqilishga ham juda yaxshi qarshilik ko‘rsatadi. Mo‘rt material hisoblangan cho‘yan, beton, g‘isht, granit (tosh) va hokazalar siqilishga, cho‘zilishga qaraganda taxminan 3-4 barovar yaxshi qarshilik ko‘rsatadi.
Anizotrop material hisoblangan yog‘och tolalari bo‘ylab siqilishga, ko‘ndalang siqilishga qaraganda tahminan 8-10 barobar ko‘p qarshilik ko‘rsatadi.
Materiallarni siqilishga sinashdan asosiy maqsad: ularning siqilishga bo‘lgan mustaxkamlik chegarasini aniqlab, konstruksiyalarning siqilishiga ishlaydigan qisimlarini shu materiallardan tayyorlash va mustaxkamligini ta’minlashdir. Kam uglerodli po‘lat va cho‘yan namunasi qilganda, ishqalanish kuchi hisobiga u bochka shaklini olishi 1-rasmda tasvirlangan. Agar ishqalanish yo‘qotilsa, daslabki xolatni saqlagan xolda ular qisqaradi.
Buning uchun namunaning asoslarini moylash yoki konusli qilib tayyorlash kerak (3-rasm). 2-rasmda tasvirlangan konus moslamasining  burchagini to‘g‘ri tanlash yo‘li bilan tajriba o‘tkazilayotgan namuna asosida ishqalanish kuchi miqdorini anchagina kamaytirish mumkin. Shunday qilib mustahkamlik chegarasini (siqilishda) aniqligini oshirish mukin. Po‘lat va cho‘yan namunalarning diametrini d=3 sm deb qabul qilamiz. Unda ularning uzunligi
bo‘ladi.
Agar (1) munosabatga e’tibor bersak, bu munosabatda belgilangan chegaradan chiqib ketmaganimiz ma’lum bo‘ladi.
Po‘lat va cho‘yan namunaning ko‘ndalang kesim yuzi

Yog‘och namuna uchun yaxshi quritilgan qarag‘ayni olsak, u taxminan 15% namlikka ega bo‘ladi.
Yog‘och namunaning ko‘ndalang kesimini kvadrat deb olib, uning tomonining o‘lchamini topamiz: a²=F bundan m yoki a=2,64sm qilib olganda, biz po‘lat, cho‘yan va yog‘och namunaning ko‘ndalang kesim yuzining bir hilligiga erishamiz. Chunki biz keyinchalik ularning siqilish diagrammalarini solishtirish imkoniyatiga ega bo‘lamiz.
Yog‘och namunaning uzunligini ya’ni qilib olishimiz kerak ekan.
M o‘rt material hisoblangan cho‘yan ham siqilganda ozgina plastik yog‘och deformatsiya hisobiga bochkasimon shaklga kirib emirilishi 4-rasmda keltirilgan ko‘rinishda bo‘ladi. Siqilishga sinalayotgan cho‘yan namuna ham po‘lat namuna kabi silindr ko‘rinishida yasaladi. 3-rasm, a da kalta, b-rasmda esa uzun cho‘yan namunalarining emirilish xarakteri tasvirlangan.
Anizotrop material xisoblangan yog‘och namunani siqilishga sinash uchun yaxshi qurigan qarag‘ayni olib undan o‘lchamlari yuqorida keltirilganday asosi kvadrat bo‘lgan prizmatik namunani qo‘lda tayorlaymiz. Siqilishga sinalgan yog‘och namunaning tolasi bo‘ylab siqilgandagi emirilish harakteri 4-rasm, a da; tolasiga ko‘ndalang yo‘nalishda siqilgandagi emirilish harakteri esa 4-rasmb da tasvirlangan.
Agar etibor bersak a rasmda yog‘och (4-rasm) taxminan 45^o burchak ostida emirilganini ko‘ramiz. Ya’ni eng katta urinma kuchlanish yo‘nalishida.

3.