3-laboratoriya ishi: Po’lat yoki mis buyumlarni nikellash O’quv mashg’ulotining maqsadi

3-laboratoriya ishi: Po’lat yoki mis buyumlarni nikellash
O’quv mashg’ulotining maqsadi: . Po’lat yoki mis buyumlarni nikellash va galvanik qoplamaning qalinligini aniqlash bo’yicha bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish.
O’quv faoliyatining natijalari: . Po’lat yoki mis buyumlarni nikellash va galvanik qoplamaning qalinligini aniqlash mavzusini tushunib oladilar
Ishning maqsadi. Metallarni yuzasiga galvanik qoplamalar qoplash va gaьlvanik qoplama qalinligini o’lchash metodlari bilan tanishish.
Ish uchun kerakli jig’ozlar. O’zgarmas tok manbai, nekil plastinka, 500 ml li stakanlar (5ta),nekillash uchun po’lat va mis buyumlar, HCI ning 10%li eritmasi, HCI ning 3% li eritmasi nikellash uchun reaktivlar, eliktir plitka, katod va anodning eliktrolitga o’rnatish uchun sim moslamalar, ampirmetir, reostat, termometir sekundametir qum qog’oz analitik tarozi.
Qurilma tuzilishi. Nikellash uchun rasmda ko’rsatilgandek eliktrolizyor tayyorlanadi. Elektrolizyor vanna 1 (shisha idish) dan iborat bo’lib,unga eliktrolit quyiladi. Unga nikeldanadigan buyum 2,(katod) va nikeldan yasalgan plastinka (3) (anod) botiriladi. Doimiy tok manbai 4 ga bu eliktrodlar ulanadi. Zanjirga ketma-ket reostat 5 va ampermetr 6 ulanadi.
Ishning tavsifi. Eliktrolitning tarkebiga bog’liq holda nekili qoplamalar xira va yaltiroq holda olinishi mumkin. Yaltiroq qoplama olish uchun eliktrolit tarkibga yaltiroqlik hosil qiluvchilar, masalan disulfonaftalin kislotasi yoki boshqa moddalar qo’shiladi. Quyida xira nikel qoplamasi olish uchun eliktrolit tarkibida va ish rejimi keltirilgan.
Nikel sulfat NiSO₄ *7H₂O 240 g/l
Natriy xlorid NaCI 22,5 g/l
Borat kislota H₃BO₃ 80 g/l
Eritma pH qiymati 5,4-0,2 g/l
Temperatura 50-60 g/l
Katod yuzasi tok zichligi 2-3 a/dm²
Tok kuchi 5-6a
So’ng normal element zanjirdan kalit yordamida uziladi va zanjirga kalit orqali sinaladigan tuzlarning 0,1 N eritmalariga tushirilgan mis-rux galvanik element zanjirga ulanadi. Normal eliment uchun bajarilgandek kompensatsiya momenti harakatlanuvchi kontaktinig holati bo’yicha topladi. Mis rur galvanik elimentining EYUK ini quyidagi formula buyicha xisoblanadi.

Bu yerda Ex-mis-rux galvanik zanjirning ЭЮК I v. En normal elimentning EYUK I v; a₁sinaladigan element uchun reoxord lininkasining kompensatsiyasi momentidagi bo’lagi bo’ladi _MM a-normal element uchun reoxord lininkasining kompensatsiyasi momentidagi bo’lagi.
Tuzlarning konsentratsiasi 0,01 bulgandagi eritmalar uchun xam mis-ruh galvanic elementining zanjirdagi qiymatlari yuqoridagidek o’lchash orqali aniqlanadi. Normal eliktirod potinsiallari qiymatlaridan foydalanib Exning nazariy qiymatlari tajribadagi mis-rux galvanik elementi uchun quyidagi formula bo’yicha xisoblanadi:



Tajribada olingan va nazariy qiymatlar jadvalga yoziladi:

Zanjir	a1 MM	a1,MM	Ex(tajribada) B	Ex(nazariy) B	Xato %

Nazorat savollari va vazifalari:
1. Galvanotexnika jarayoni qanday
2. Qanday ionlarni nikellash mumkin
3. Nikellash uchun ishlatiladigan elektrolit tartibi qanday moddalardan iborat
4. Nikellashdagi tok zichligi nechiga teng