3-лаборатория иши дифманометрли сарф ўлчагичлар

3-ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ
ДИФМАНОМЕТРЛИ САРФ ЎЛЧАГИЧЛАР


Ишдан мақсад
Сарф ўлчагичдаги типик звеноларда борадиган қонуниятларни тушуниб олиш, структурасини соддалаштиришни мисолларда кўриш, ўлчаш асбобини хусусиятларини машинали эксперимент ёрдамида ўрганиш.


Асосий қисм
Модда сарфини ўлчаш ва миқдорини ҳисоблаш методлари кўп ва хилма-хилдир. Уларни биринчи навбатда объектнинг турларига қараб характерлаш мумкин: 1) труба орқали ўтадиган суюқлик ва газсимон моддалар миқдорини ўлчаш методлари; 2) сочилувчан моддалар сарфини ўлчаш методлари; 3) саналадиган қаттиқ жисмлар ва нарсаларни хисоблаш методлари.
Труба орқали ўтадиган суюқлик ва газсимон моддаларни ўлчаш ва ҳисоблаш икки хил техник қурилма ёрдамида бажарилади: 1) сарф ўлчагичлар – вақт бирлиги ичида қувурдан ўтадиган модда ҳажмини ёки массасини ўлчайди, ўлчов бирлиги ҳажм бўйича — м³ /с; масса бўйича—кг/с; 2) счётчиклар – вақт (t₁–t₂) оралиғида ўтаётган материалларининг узунлигини, модданинг ҳажми ёки массасини ўлчайди.
Ишлаб чиқаришда сарф ўлчагичларнинг қуйидаги турларидан фойдаланилади:

1. 
   Босим фарқлари ўзгаришига асосланган сарф ўлчагичлар;
   
2. 
   Босим фарқлари ўзгармас сарф ўлчагичлар;
   
3. 
   Сатх ўзгаришига асосланган сарф ўлчагичлар;
   
4. 
   Индукцион сарф ўлчагичлар.
   

Модда сарфи Q билан босимлар фарқи Р=Р₁–Р₂ орасидаги боғланиш жуда мураккаб бўлгани сабабли, унинг тўлиқ математик ифодасини топиб бўлмайди.
Дифманометрли сарф ўлчагич. Трубадаги суюқ модда оқимининг сарфини босим тушиши бўйича ўлчайдиган асбоблар комплекти оқимни торайтирадиган қурилма (диафрагма, сопло ва Вентури соплоси) ва сарфи бўйича даражаланган дифференциал манометрдан иборат бўлади.
Сарфни ўлчаш учун қўлланиладиган дифманометрнинг принципиал схемаси 1-расмда кўрсатилган.
Сарфи ўлчанадиган суюқлик труба 1 дан ўтганда диафрагма 2 оқимни торайтиради, натижада босим Р₂ босим Р₁ га қараганда камаяди ва босимлар фақи Р = Р₁ – Р₂ ҳосил бўлади.
Босимлар фарқи Р таъсирида призма 4 да ўрнатилган симобли U cимон манометр 3 бир томонга (чапга) оғади. Бу оғиш бурчагига мувофиқ индукцион сезгич 5 дан чиқувчи кучланиш ўзгаради. Кучланишни оғиши электрон кучайтиргич 7 да кучайтирилиб ижро этувчи элемент сервомоторни бошқарувчи ўрами 8 га таъсир қилади ва мотор кулачок 9 ни буриб, ричаг 10 ни юқорига кўтаради. У билан боғланган пружина 6 тарангланиб U симон найчани тик ҳолатга қайтаради. Мотор айланиши билан бурилган стрелка босимлар фарқига Р га мувофиқ вужудга келган сарфни кўрсатиб туради.