3 I bap. Kárxanalardıń bankrot bolıw procesiniń ayriqsha qásiyetleri hám aldın alıwdıń teoriyalıq tiykarları

Kurs jumısının’ dúzilisi. Kurs jumısı kirisiw, eki bap, juwmaq hámde paydalanılǵan ádebiyatlar diziminen ibarat.

I BAP. Kárxanalardıń bankrot bolıw procesiniń ayriqsha qásiyetleri hám aldın alıwdıń teoriyalıq tiykarları

Kárxanalardıń bankrot bolıw procesiniń teoriyalıq tárepleri

Kárxanalardıń bankrot bolıwı bul xojalıq sudı tárepinen aytıp ótilgen, qarızdardıń pul minnetlemeleri boyınsha kreditorlar talapların tolıq kólemde ko'ndiriwge yamasa májburiy tólewler boyınsha óz minnetlemein tolıq kólemde orınlawǵa ılayıq emesligi esaplanadı. Ózbekstanda iskerlik jurgiziwshi kárxanalardı tamamlaw processinde shártlesiw pitimine qol qoyılıwı múmkin. Kelisiw pitimi bul ta'replerdin' sud konfliktsin óz-ara maqullaw tiykarında tamamlaw haqqındag’ı pitimi bolıp tabıladı. Usı jaǵdaylardaǵı kreditorlar bolsa qarızdar pul minnetlemeleri boyınsha yamasa májburiy tólewler minnetlemein orınlaw boyınsha kaysi yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs aldında juwapker bolsa, sol yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxslar (qarızdar sol puqaranin' turmısı yamasa den-sawlig’ina zálel jetkergenligi ushın juwapker bolsa, áyne sol puqara, sonıń menen birge óz qatnasıwınan kelip shig’atug’in minnetlemeler boyınsha qarızdar yuridikalıq shaxstıń shólkemlestiriwshileri (qatnasıwshıları ) bunnan tısqarı esaplanadı. Kárxanalardı bankrot bolıwında kreditorlar jıynalısı wákili bul qarızdarlıq haqqındag’ı iste qatnasıwına kreditorlar jıynalısı yamasa kreditorlar komiteti tárepinen kepillik berilgen shaxs bolıp tabıladı.

Gúzetiw procesi bolsa xojalıq sudı tárepinen qarızdar yuridikalıq shaxsqa salıstırǵanda onıń mal-mu’lkipútin sahlanishini támiyinlew, qarızdardıń finanslıq jaǵdayı analizin ótkeriw maqsetinde qarızdardı bankrot dep tabıw haqqındag’ı arza qabıl etilgen waqıttan baslap keyingi dástúrge shekem qollanılatuǵın bankrotlik dástúri esaplanadı. Kárxanalar iskerligindegi moratoriy bul qarızdar yuridikalıq shaxs tárepinen pul minnetlemeleri hám májburiy tólewler minnetlemesi atqarılıwın toqtatıp turıw bolıp tabıladı.

Kárxanalar bankrot bolıwında sırtqı basqarıwda belgileniwi múmkin. Sırtqı basqarıw - xojalıq sudı tárepinen qarızdar yuridikalıq shaxsqa salıstırǵanda onıń tólew qábiletin qayta tiklew maqsetinde qarızdardıń jumısların basqarıw wákilliklerin sırtqı basqarıwg’aa ótkergen halda qollanılatuǵın bankrotlik dástúri esaplanadı. Tamamlawǵa tiyisli jumıs júrgiziwde xojalıq sudı tárepinen kreditorlarning talapların proporcional túrde ko'ndirisw hámde qarızdardı qarızlardan qutılg’an dep járiyalaw maqsetinde bankrot dep tabılǵan qarızdarǵa salıstırǵanda qollanılatuǵın bankrotlik dástúri bolıp tabıladı. Qarızdarlıq haqqındag’ı jumıs xojalıq sudı tárepinen kórip shıǵıladı. Qarızdarlıq haqqındag’ı jumıs qarızdarlıq belgileri ámeldegi bolǵan táǵdirde, eger qarızdar yuridikalıq shaxsqa salıstırǵanda jámi talaplar eń kem jumıs xaqi muǵdarınıń keminde bes júz mártesin quraytuǵın bolsa, qarızdar jalǵız tártiptegi isbilermenge salıstırǵanda bolsa eń is haqqı muǵdarınıń keminde otız mártesin quraytuǵın bolsa, xojalıq sudı tárepinen gúzetiliwi múmkin, Qarızdardıń arzası menen tómendegi jaǵdaylarda qarızdardıń basshısı, qarızdar jeke tártiptegi isbilermen xojalıq sudına mu’rajet etiwi shárt:

• bir yamasa bir neshe kreditorlardın’ talapların qandırıw qarızdardıń basqa kreditorlar aldındaǵı pul minnetlemelerin hám (yamasa) májburiy tólemler boyınsha óz minnetlemesin tolıq kólemde orınlawın imkansız etip qoyıwǵa alıp keletuǵın bolsa;

• qarızdardıń shólkemlestiriw hújjetlerine muwapıq qarızdardı tamamlaw tuwrısında qarar qabıllawǵa kepillikli bolǵan qarızdar yuridikalıq shaxs organı tárepinen qarızdardıń arzası menen xojalıq sudına mu’rajet etiwhaqqında qarar qabıl etilgen bolsa ;

• qarızdar unitar kárxana buyım-múlkiniń iyesi kepillik bergen organ tárepinen qarızdardıń arzası menen xojalıq sudına mu’rajet etiwtuwrısında qarar qabıl etilgen bolsa ;

• o'ndiriw qarızdardıń buyım-múlkine qaratılǵanda bunday o'ndiriw qarızdardıń xojalıq iskerligin múmkinshiliksiz etip qóyadı dep esaplawǵa tiykarlar bolsa ;

• tamamlaw komissiyası, eger yuridikalıq shaxs tamamlanip atirg'an kreditorlarning talapların tolıq kólemde qandırıw imkansizlig’i anıqlanǵan bolsa, qarızdardıń arzası menen xojalıq sudına mu’rajet etiwi shárt.

Bankrotlıq dástúri qollanilip atirg'anda barlıq kreditorlarning máplerin kreditorlar jıynalısı yamasa kreditorlar komiteti qorǵaydi. Xojalıq sudı qarızdardı bankrot dep tabıw haqqındag’ı arzanı jumıs júrgiziw ushın qabıl etip alǵan waqıttan baslap kreditorlar qarızdarǵa óz talapların qandırıw maqsetinde jalǵız tártipte mu’rajet etiwge haqli emes. Qarızdarǵa salıstırǵanda júz beretuǵın háreketlerdiń hámmesin barlıq kreditorlar atınan kreditorlar jıynalısı yamasa kreditorlar komiteti ámelge asıradı. Kreditorlar, májburiy tólewlerge tiyisli talaplar bólegi boyınsha bolsa mámleket salıq xızmeti shólkemleri hám basqa kepillikli organlar kreditorlar jıynalısınıń dawıs beriw huqıqına iye bolǵan qatnasıwshıları bolıp tabıladı. Kreditorlar jıynalısında máslahát dawısı huqıqı menen qarızdar xızmetkerleriniń wákili, sud boshkaruvchisi, qarızdar shólkemlestiriwshileriniń (qatnasıwshılarınıń ) yamasa qarızdar mal-mu’lki iyesiniń wákili qatnasadı. Qarızdarlıq haqqındag’ı iste bir kreditor qatnasıwı jetkilikli bolsa, kreditorlar jıynalısınıń tolıq kepillikine tiyisli qararlardı qabıllawdı sol kreditorning ózi ámelge asıradı. Kreditorlar jıynalısınıń tolıq kepillikine tómendegi qararlardı qabıllaw kiredi:

• kelisim pitimin dúziw haqqindag'i qarar ;

• kreditorlar komiteti aǵzaların saylaw, onıń muǵdarlıq quramın belgilew hám bunday komitet aǵzalarınıń wákilliklerin múddetinen burın tamamlaw haqqindag'i qarar ;

• sud sanaciyasini yamasa sırtqı basqarıwdı engiziw hám olardıń múddetin uzaytırıw haqqinda iltimasnama menen xojalıq sudına shaqırıq qılıw haqqındaǵı qarar ;

• qarızdardı bankrot dep tabıw hám de tamamlawǵa tiyisli jumıs júrgiziwdi baslaw haqqındag’ı iltimasnama menen xojalıq sudına mu’rajet etiw haqqındaǵı qarar ;

• sud sanaciyasi rejesin tastıyıqlaw hám de qarızlardı úziw kestesin maqullaw haqqındag’ı qarar ;

• sırtqı basqarıw rejesin tastıyıqlaw haqqındag’ı qarar.

Kreditorlar jıynalısında protokol júritiledi. Kreditorlar jıynalısı protokolına tómendegiler qosımsha etiliwi kerek:

• kreditorlar jıynalısı ótkerilip atırǵan sánedegi jaǵdayǵa kóre kreditorlarning talapları reestri;

• kreditorlarning wákilleri kepillikin tastıyıqlaytuǵın hújjetler;

• kreditorlar jıynalısı qatnasıwshılarınıń belgilengenler betalari;

• kreditorlar jıynalısı qatnasıwshılarına tanısıp shıǵıw hám tastıyıqlaw ushın usınıs etilgen materiallar ;

• kreditorlar jıynalısı ótkeriletuǵın sáne, waqıt hám jay haqqında kreditorlar hám kepillikli organlar tiyisli túrde xabarlı etilgenligi dálilleri;

• dawıs beriw byulletenleri;

• sud basqarıwshısınıń iqtiyarina qaray yamasa kreditorlar jıynalısı sheshimine qaray basqa hújjetler

Kreditorlar jıynalısı protokolı hámde oǵan qosımsha etilgen hújjetler kreditorlar jıynalısı ótkerilgen sáneden baslap bes kúnnen keshiktirmey xojalıq sudına tapsırılıwı kerek. Kreditorni yamasa kreditorlar jıynalısında qatnasıw huqıqına iye basqa shaxstı shaxsan xabardar etiw ushın zárúr maǵlıwmatlardı anıqlaw múmkinshiligi bolmaǵanda yaki usı shaxslardı shaxsan xabardar etiw imkaniyatın bermeytuǵın basqa jaǵdaylar ámeldegi bolǵan táǵdirde kreditorlar jıynalısı haqqındaǵı xabardıń rásmiy baspada Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti tárepinen belgilenetuǵın tártipte daǵaza etiliwi áne sonday shaxslardı tiyisli túrde xabarlı etiw dep tán alıw etiledi. Kreditorlar jıynalısın ótkeriw haqqındag’ı xabarda tómendegi maǵlıwmatlar bolıwı kerek:

• qarızdar yuridikalıq shaxstıń atı hám jaylasqan jeri;

• kreditorlar jıynalısı ótkeriletuǵın sáne, waqıt hám jay;

• kreditorlar jıynalısınıń kún tártibi;

• kreditorlar jıynalısı kórip shıǵıs materiallar menen tanısıw tártibi;

• kreditorlar jıynalısı qatnasıwshıların dizimge alıw tártibi;

• qarızdar jalǵız tártip degi isbilermendiń famılıyası, atı, ákesiniń atı hám jasaw jayı.

Dawısqa qoyılǵan máseleler maydanınan kreditorlar jıynalısı sheshimi jıynalısta bolǵan kreditorlarning kópshilik dawısı menen qabıl etiledi. Hár bir kreditor kreditorlar jıynalısı ótkerilip atırǵan sánedegi jaǵdayǵa kóre ulıwma kreditorlik qarızındaǵı óz úlesine proporcional dawıslar sanına iye boladı. Kreditorlar jıynalısı tómendegi qararlardı barlıq kreditorlarndıń kópshilik dawısı menen qabıl etedi:

• kelisiw pitimin dúziw haqqındag’ı qarar ;

• sud sanaciyasin yamasa sırtqı basqarıwdı engiziw hám olardıń múddetin uzaytırıw haqqındag’ı iltimasnama menen xojalıq sudına mu'rajet etiw haqqındaǵı qarar ;

• qarızdardı bankrot dep tabıw hám de tamamlawǵa tiyisli jumıs júrgiziwdi baslaw haqqındag’ı iltimasnama menen xojalıq sudına mu'rajet etiw haqqındaǵı qarar ;

• sud basqarıwshısınıń tayınlanıwı, almastırılıwı yamasa wazıypasınan azat etiliwi haqqındag’ı iltimasnama menen xojalıq sudına mu’rajet etiwhaqqındaǵı qarar.

Bankrotlıq haqqındag’ı iste qatnasqan shaxslar kreditorlar jıynalısınıń sheshimi ústinen xojalıq sudına shaǵım beriwge haqılı.

Kreditorlar komiteti kreditorlardin' máplerin bildiredi hámde sud basqarıwshılarınıń háreketleri ústinen qadaǵalaw júrgizedi. Kreditorlar komiteti quramına kreditorlar jıynalısı tárepinen belgilenetuǵın muǵdarda kreditorlar wákilleri kiritiledi. Eger qarızdardıń kreditorlari sanı jigirmadan kem bolsa, kreditorlar komitetiniń wazıypaların kreditorlar jıynalısınıń sheshimi menen kreditorlar jıynalısı moynına júklew názerde tutılıwı múmkin. Óz moynına júklengen wazıypalardı ámelge asırıwda kreditorlar komiteti tómendegilerge haqlı :

• sud basqarıwshısınan qarızdardıń finanslıq jaǵdayı hám qarızdarlıq dástúriniń barıwı tuwrısında informaciya usınıwdı talap etiw;

• sud basqarıwshısınıń háreketleri (háreketsizligi) ústinen xojalıq sudına shaǵım beriw;

• bankrotlik haqqındag’ı iste qatnasıw ushın óz wákilin saylaw ;

• bul Nızamda hám sud sanaciyasi yamasa sırtqı basqarıw rejesinde názerde tutılǵan basqa háreketlerdi ámelge asırıw. Kreditorlar komiteti tómendegi qararlardı qabıllawǵa haqılı :

• kreditorlar jıynalısın shaqırıw haqqındag’ı qarar ;

• sud basqarıwshısınıń tayınlanıwı, almastırılıwı yamasa wazıypasınan azat etiliwi haqqındag’ı iltimasnama menen xojalıq sudına mu'rajet etiwdi kreditorlar jıynalısına usınıs qılıw haqqındaǵı qarar ;

• qarızdardıń iri pitimlerin hám de ámelge asırılıwınan qarızdar mápdar bolǵan pitimlerin tastıyıqlaw yamasa olardı tastıyıqlawdı biykarlaw haqqindag'i qarar.

Kreditorlar komitetiniń jıynalısında máselelerdi sheshiwde kreditorlar komitetiniń hár bir aǵzası bir dawısqa iye boladı. Kreditorlar komitetiniń aǵzası dawıs beriw huqıqın basqa shaxsqa ótkeziwine jol qoyılmaydı. Kreditorlar komitetiniń sheshimi kreditorlar komiteti aǵzaları ulıwma sanınıń kópshilik dawısı menen qabıl etiledi. Kreditorlar komiteti jıynalıslarında qarızdar xızmetkerleriniń wákili, sud basqarıwshısı, qarızdar shólkemlestiriwshileriniń (qatnasıwshılarınıń ) yamasa qarızdar mal-múlki iyesiniń wákili máslahát dawısı huqıqı menen qatnasıwı múmkin.