3 g-guruh talabasi Urazbayev Saburjanning 2021-2022-oʻquv yiliga belgilangan amaliyot

2-Mavzu: Simmetrik shifrlash algoritmlari
Davlat sirlarini kriptografik muhofaza qilish vositalari hanuzgacha qurol-yarog' bilan tenglashtirilgan. Dunyoda juda oz sonli mamlakatlar o'zlarining kriptografik kompaniyalariga ega, ular ma'lumotni himoya qilish uchun juda yaxshi vositalarni yaratadilar. Ko'pgina rivojlangan mamlakatlarda ham bunday imkoniyat mavjud emas: u yerda ushbu texnologiyalarni saqlab qolish va rivojlantirishga imkon beradigan maktab yo'q. Rossiya dunyodagi kam sonli mamlakatlardan biri - bunday beshta mamlakat bo'lishi mumkin - bularning barchasi rivojlangan. Bundan tashqari, tijorat sohasida ham, davlat sektorida ham kriptografiya maktabining yangi boshlangan kunlaridan beri uning davomiyligini saqlab qolgan kompaniya va tashkilotlar mavjud.
Shifrlash algoritmlari
Bugungi kunda kriptanalizga (kriptografik kuch) sezilarli darajada qarshilik ko'rsatadigan shifrlash algoritmlari juda ko'p. Shifrlash algoritmlarini uch guruhga bo'lish qabul qilindi:

1. 
   Simmetrik algoritmlar
   
2. 
   Asimmetrik algoritmlar
   
3. 
   Xesh funktsiyasi algoritmlari
   

Simmetrik algoritmlar
Simmetrik shifrlash shifrlash uchun ham, parolni hal qilish uchun bir xil kalitdan foydalanishni o'z ichiga oladi. Simmetrik algoritmlarga ikkita asosiy talab qo'llaniladi: shifrlash ob'ektidagi barcha statistik qonuniyatlarning to'liq yo'qolishi va chiziqlilikning yetishmasligi. Simmetrik tizimlarni blok va oqim tizimlariga bo'lish odatiy holdir.
Blok tizimlarida dastlabki ma'lumotlar bloklarga bo'linadi, so'ngra kalit yordamida transformatsiya qilinadi.
Oqim tizimlarida ma'lum bir ketma-ketlik (chiquvchi gamma) hosil bo'ladi, keyinchalik u xabarning ustiga joylashtiriladi va ma'lumotlar gamma hosil bo'lganda oqim tomonidan shifrlanadi. Simmetrik kriptosistemadan foydalangan holda aloqa sxemasi rasmda ko'rsatilgan.
Bu yerda M - ochiq matn, K - yopiq kanal orqali uzatiladigan maxfiy kalit, En (M) - shifrlash, Dk (M) - parolni hal qilish.

Odatda, simmetrik shifrlashda dastlabki ma'lumotlarning almashtirishlari va almashtirishlarining murakkab va ko'p bosqichli kombinatsiyasi qo'llaniladi va bu yerda ko'plab qadamlar (o'tish) bo'lishi mumkin va ularning har biri "o'tish tugmachasi" ga mos kelishi kerak.
O'rnini bosish operatsiyasi simmetrik shifr uchun birinchi talabni bajaradi, ma'lum bir qonunga binoan xabar bitlarini aralashtirish orqali har qanday statistik ma'lumotlardan xalos bo'ladi. Almashtirish ikkinchi talabni bajarish uchun zarur - algoritmga nochiziqlik berish. Bunga ma'lum hajmdagi xabarning ma'lum bir qismini asl qiymatga murojaat qilish orqali standart qiymatga almashtirish orqali erishiladi.
Simmetrik tizimlar assimetriklardan afzalliklari va kamchiliklariga ega. Simmetrik shifrlarning afzalliklariga yuqori shifrlash tezligi, bir xil kuchga ega bo'lgan kichikroq talab qilinadigan kalit uzunligi, katta bilim va amalga oshirish qulayligi kiradi. Simmetrik algoritmlarning kamchiliklari, avvalambor, kalit almashinuvi paytida kalit sirining buzilishi ehtimoli katta bo'lganligi va katta tarmoqdagi kalitlarni boshqarish murakkabligi sababli kalitlarni almashtirishning murakkabligi deb hisoblanadi.