A) Xisoblash uslublari. EDK uchun ikkita uslub ishlatiladi. Birinchi uslubda
EDK Amper qoidasi bo’yicha o’tkazgichning tok va magnit maydon bilan
o’zaro ta’sir natijasi sifatida aniqlanadi.
Boshqa o’tkazgich bilan xosil qilingan
B
induktsiyali magnit maydonda
joylashgan
i
, A tokli,
dl
uzunlikdagi elementar o’tkazgichga
dF
kuch ta’sir qiladi
(3.3.1.a -rasm).
dP=idlB=iBdlSinβ
Unda
β- dl
va
B
induktsiya vektorlari oralig’idagi eng qisqa masofa bo’yicha
o’lchanadigan burchakdir.
dl
yo’nalishi deb elementdagi tok yo’nalishi qabul qilinadi.
Boshqa o’tkazgich bilan xosil qilinadigan
B
induktsiyasining yo’nalishi parma
qoidasi bo’yicha aniqlanadi, kuchlanish yo’nalishi esa chap qo’l qoidasi bo’yicha
aniqlanadi.
L
uzunlikdagi o’tkazgichga ta’sir etuvchi to’liq elektrdinamik
kuchlanishni aniqlash uchun uning barcha elementlariga ta’sir etuvchi
kuchlanishlarni jamlab olish kerak:
(3.3.1)
1
0
1
0
.
sin
dl
Bi
dP
P
β=90˚
bo’lgan bitta tekislikda o’tkazgichlarning erkin joylanishi paytida (3.3.1)
tenglama soddalashtiriladi:
(3.3.2)
Bio-Savar-Laplas qonunini qo’llab induktsiyani o’tkazgichning istalgan
nuqtasida taxlil qilib topish mumkin bo’lgan uslubni qo’llash tavsiya etiladi.
Ikkinchi uslub tok bilan o’tkazgichlar tizimining energetik balansini
ishlatilishiga asoslangan. Agar tizimning elektrostatik quvvatini nazarga olmasak
va tok o’tkazuvchi konturlarning deformatsiyasi paytida yoki ularning EDK ta’siri
ostida ko’chishi paytidagi toklar o’zgarmasligini qabul kilsak kuchni quyidagi
tenglama bo’yicha topish mumkin
P=dW/dx
(3.3.3)
Bunda
W
- elektrmagnit quvvat;
x
- kuch xarakatining yo’nalishi bo’ylab
mumkin bo’lgan ko’chishi. Shunday qilib kuch berilgan tizimning elektrmagnit
quvvatidan olingan xususiy xosilasi yordamida kuch ta’sir etuvchi yonalishdagi
koordinata bo’yicha aniqlanadi. Bu formula energetik nomini olgan.
Tizimning elektrmagnit quvvati xar bir ajratilgan konturning magnit maydoni
quvvati bilan va shu qatorda konturlar orasidagi magnit bog’liqlikdagi quvvat bilan
xamda ikkita o’zaro bog’liq konturlar uchun xam belgilangandir.
(3.3.4)
Bunda
L
1
, L
2
- ajratilgan konturlarning induktivligi;
- undan o’tuvchi
toklar;
M
- o’zaro induktivlik.
Tenglamaning ikkita birinchi a’zosi mustaqil konturlarning quvvatini
aniqlaydi, uchinchi a’zosi esa ularning magnit bog’liqligi bilan belgilanadigan
quvvatni bildiradi.
Tenglama (3.3.4) ajratilgan konturdagi kuchaytirishni xam, bitna konturni
boshqalari bilan o’zaro ta’sir etishidagi kuchni xam xisoblashga imkon beradi.
Bitta mustaqil kontur ichidagi kuchlanish
(3.3.5)
1
0
.
Bidl
P
,
2
1
2
1
2
1
2
2
2
2
1
1
i
Mi
i
L
i
L
W
2
1
,
i
i
.
2
1
2
x
L
i
x
W
P
Konturlarning o’zaro ta’siridagi kuchlanishni xisoblaganimizda quvvat faqat
konturlarning o’zaro joylanishi o’zgargandagina o’zgaradi. Ularning shaxsiy
induktivligi bilan shartlangan quvvat o’zgarmas deb xisoblanadi. Xisoblash paytida
konturdagi toklar ularning deformatsiyasidan va kuchlanishning ta’siri ostida
ularning ko’chishiga bog’liq emas deb xisoblanishi mumkin.
Quyidagi xolatda ikkita konturlararo ta’siridagi kuchlanish aks etgan.
Geometrik o’lchamlarning induktiv yoki o’zaro induktiv taxliliy bog’liqligi
ma’lum bo’lsa energetik uslub qulaydir.
B)
Do'stlaringiz bilan baham: