3-Боб. Ҳолати ёмонлашиб қишлоқ хўжалиги айланмасидан чиқиб кетган ер майдонларини қайтариш лойихаларини ишлаб чиқиш ва асослаш

Косон туманида 2021 йилда қайтадан қишлоқ хўжалиги айланмасига киритилаётган экин ерларидан олинадиган самара

Т.р	Қишлоқ хўжалик экинлари	Майдони (га)	Ҳосилдорлик (ц/га)	Ялпи ҳосил (т)	Умумий даромад млн сўм	Сарфланадиган харажатлар млн сўм	Соф даромад млн.сўм
1	Сабзавот	427.0	240.0	10248.0	40992.0	34384.0	6608.0
2	Полиз	631.0	200.0	12620.0	32812.0	24314.0	8498.0
3	Соя	690.0	24.0	1656.0	11592.0	8489.0	3103.0
Жами		1748.0	х	х	85396.0	67187.0	18209.0

3.5-жадвалдан кўринадики 1748.0 гектар экин ерларини қайтариш ва бу ерлардан лойиҳада кўзда тутилган экинларни етиштириш туман бўйича қўшимча 18209.0 млн сўм даромад олишни таъминлайди.
Туман бўйича 2021 йилда 1748.0 гектар экин ерларини қайтадан қишлоқ хўжалиги айланмасига қайтариш қуйидаги миқдорлардаги капитал харажатларни сарфлаш заруриятини туғдиради. Лойиҳанинг бу кўрсаткичи бўйича ҳисоб китоб натижалари қуйидаги 3.6-жадвалда келтирилади.


3.6-жадвал
Экин ерларини қайтариш учун Косон туманида 2021 йилда талаб қилинадиган капитал харажатлар

Т.р	Бажариладиган тадбирлар номи	Ўлчов бирлиги	Миқдори	Бир бирлик қиймати млн.сўм	Жами талаб этиладиган маблағ млн.сўм
1	Суғориш каналларини қўриш	км	14.8	338.0	5002.4
2	Гидротехник иншоотлар қуриш	дона	8	3.0	24.0
3	Ерларни қайтариш учун тайёрлаш харажатлари	га	1248	3.65	6377.0
Жами		-	-	-	11403.4

Шундай қилиб, капитал харажатлар бўйича лойиҳа кўрсаткичларининг ҳисоб китоблари кўрсатадики, 1748.0 гектар ер майдонини 2021 йилда қайтадан қишлоқ хўжалигига жалб қилиш учун зарур бўладиган капитал маблағлар миқдори 11403.4 млн сўмни ташкил этади.
Лойиҳаларни иқтисодий асослаш тизимида сарфланиши кўзда тутиладиган капитал маблағлар самарадорли кўрсаткичи айниқса мўхим кўрсаткич сифатида намоён бўлади. Бу қуйидаги тенглик ёрдамида аниқланади.
Е_а=
Бу ерда: Е_а-капитал харажатларнинг самарадорлик коеффициенти;
СД-қишлоқ хўжалиги айланмасига қайтадан киритилаётган ерлардан олинадиган соф даромад қиймати;
К-сарфланадиган капитал харажатлар миқдори.
Бизнинг мисолимизда бу қуйидагича қийматни ташкил этади.
Е_а=
Демак, капитал харажатлар самарадорлиги қишлоқ хўжалиги айланмасидан чиқиб кетган ерларни қайта қишлоқ хўжалигига киритишда анча юқори бўлиши кутилади. Дархақиқат, бундай лойиҳалар иқтисодий жиҳатдан анча самарадорлиги юқори лойиҳалардан ҳисобланади. Шу билн бир қаторда бундай лойиҳаларни амалга оширилиши туман ҳудудларида қўшимча иш ўринларини ҳам яратишга имкон беради. Жумладан, вилоятнинг битта Косон туманида 2021 йилда қўшимча 1748.0 гектар экин ерларини қайтадан қишлоқ хўжалигига қайтарилиши қўшимча 486та иш ўрни яратилишига имкон беради. Қишлоқ
1748/3.6=486
аҳалосини бундай иш билан бандлигини ошириш шу жойлардаги қишлоқ аҳолисини ижтимоий турмуш даражасини маълум миқдорларда кўтаришга имкон беради.
Умуман юқоридагилардан кўриш мумкинки қишлоқ хўжалик айланмасидан чиқиб кетган экин ерларни қайтадан қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарилишига жалб қилиш бўйича ишлаб чиқарилган ер тузиш лойиҳаларини ўз вақтида амалга ошириш жуда мўҳимдир, негаки бунинг учун сарфланадиган харажатлар 1-2 йилда қопланади, кўп миқдорларда қўшимча иш ўринлари яратилади ва бундай лойиҳаларни сув тежовчи техналогиялар асосида тўлиқ жорий этилиши катта миқдорларда қўшимча қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштиришга имкониятлар яратади.