корхона ишчи-ходимларига тўланадиган меҳнат ҳақи (аж-ратма тариқасида ҳисобланган суммалар билан биргаликда) ва ялпи фойданинг йиғиндиси
Қўшилган қиймат солиғи
Ижтимоий-иқтисодий моҳиятига кўра ишлаб чиқарилган маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматнинг барча босқичларида яратилган қиймат ўсганининг бир қисмини маҳсулот (иш, хизмат)нинг реализация қилинишига мувофиқ равишда бюджетга олиниш шакли бўлиб ҳисобланади
У реализация қилинган маҳсулотлар (бажарилган ишлар, кўр-сатилган хизматлар) қиймати билан ишлаб чиқариш ва муо-мала харажатларининг таркибига киритилган моддий харажат-ларнинг қиймати ўртасидаги фарқ сифатида аниқланади.
Бу солиқ ёрдамида барча маҳсулот айланмаси эмас, балки қийматнинг ўсган қисми солиққа тортилади.
Қўшилган қиймат солиғи
ҳозирги давр солиқ тизимида энг муҳим солиқлардан бири бўлиб ҳисобланади
кейинги йилларда унинг ҳисобидан бюджет даромадларининг 25-30% ташкил топмоқда
фискаль нуқтаи назардан энг самарали солиқ ҳисобланади
уни жорий этувчи мамлакат бирданига жуда катта миқдордаги даро-мадни бюджетга олиш имконияга эга бўлади
баҳоларни шакллантирувчи омил ҳисобланади, унинг ўлчамига (миқдорига) мос равишда маҳсулотларнинг баҳоси автоматик равишда ортади
Қўшилган қиймат солиғининг
бошқа солиқларга нисбатан
а ф з а л л и к л а р и
оборот солиғига нисбатан са-маралироқ ҳисобланади. Чун-ки у товар айланмасининг барча босқичларини қамраб олади. Шунга мувофиқ со-лиққа тортиладиган база кен-гайиб, бюджетга тушумлар ортиши мумкин
солиққа тортишнинг нис-батан оддийроқ шакли-дир. Чунки бу солиқни тўловчилар учун мамла-катнинг бутун ҳудуди бў-йича ягона солиқ унди-риш механизми жорий этилган бўлади
тадбиркор даромадининг ўсишидан манфаатдорликни юқори даражага кўтаради. Чунки у автоматик равишда корхонанинг ишлаб чиқариш харажатлари солиққа торти-лишдан озод қилади
давлат учун ҳам устувор-лик касб этади. Чунки уни тўлашдан бош тор-тиш ёки бўйин товлаш анча мураккаб бўлиб, мо-лиявий интизом бузилиш ҳолатлари камаяди
алоҳида ишлаб чиқарувчи учун бу солиқнинг оғирлиги нисбатан кам. Чунки бунда солиққа тортишга бутун товар ай-ланмаси эмас, балки қиймат ўсувининг бир қисми жалб қи-линади ва унинг оғирлиги ишлаб чиқариш ва муомаланинг бутун занжири бўйлаб тақсимланади. Натижада бозор муно-сабатларининг барча иштирокчилари учун тенг ҳолат яратилишига эришилади
Қўшилган қиймат солиғини тўловчилар
Расмий равишда
тўловчилар
Ҳақиқий
тўловчилар
ишлаб чиқарувчилар ва
савдо қилувчилар ҳисобланади
маҳсулотларни сотиб олувчилар, яъни аҳолининг кенг қатлами ҳисобланади
мулкчилик шаклидан қатъи назар, ишлаб чиқа-риш ва бошқа тижорий фаолиятни амалга оши-рувчи барча юридик шахслар (хорижий инвести-цияли корхоналар билан биргаликда)
мамлакат ҳудудида жойлашган ва мустақил ра-вишда маҳсулот (иш, хиз-мат)ларни реализация қи-лаётган якка (оилавий) тартибдаги барча хусусий корхоналар, уларнинг фи-лиаллари, бўлинмалари ва корхонанинг бошқа алоҳида шакллари
Қуйидагилар ҚҚ бўйича солиққа тортишдан озод қилиниши мумкин
корхонанинг устав фондига ўтказилган маблағлар
пул, валюта, банкнота ва қимматли қоғозлар муомаласи билан боғлиқ бўлган операциялар
квартира ҳақи
экспорт қилинадиган товарлар ва хизматлар
маданият ва санъат муассасаларининг хизматлари
ва бошқалар
Одатда, ҚҚСни тўлашнинг қуйидаги уч муддатлари белгиланиши мумкин
йирик корхона ва ташкилотлар солиқни уч муддатда (15, 25 ва кейинги ойнинг 5-кунларида) тўла-ши мумкин
унча катта бўлмаган ва кичик корхоналар – ҳар чоракда (ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 20-кунидан кечикма-ган ҳолда)
ўрта корхоналар – ҳар ойда бир марта (кейинги ойнинг 20-кунидан кечикмаган ҳолда)
Корхона ва ташкилотларнинг даромади (фойдаси)дан олинадиган солиқ
Корхоналарга тегишли бўлган даромад (фойда) ни солиққа тортишда солиқ имтиёзлари муҳим ижтимоий-иқтисодий аҳамият касб этади
Шу муносабат билан солиқни ҳисоблашда со-лиққа тортиладиган база қуйидаги суммаларга камайтирилади
ишлаб чиқариш мақсадларига мўлжалланган капитал қў-йилмаларни молиялаштиришга, худди шу мақсадлар учун олинган ва фойдаланилган банк кредитларини қайта-ришга (фоизларини ҳам қўш-ган ҳолда) йўналтирилган даромад (фойда)нинг суммасига
иқтисодиётнинг барча тар-моқлари корхоналари учун уй-жой қурилишини молия-лаштиришга йўналтирилган даромад (фойда)нинг суммасига
маҳаллий ўзини-ўзи бошқариш органлари томонидан тасдиқланган нормативларга мувофиқ равишда ижтимоий-маданий соҳа объектлари ва уй-жой фондини сақлашга йўнал-тирилган корхоналарнинг ҳақиқий харажатлари суммасига
