3 бўлим: Шўр ерларда доривор ўсимликларнинг интродукцияси ва биологик хусусиятлари

- Тоғ жумруд (ит жумруд) - Крушина (жостер) слабительная
(Rhamnus cathartica L.).
Тоғ жумруд - Rhamnaceae оиласига мансуб, кўп шохланадиган, бўйи 5-6 м га етадиган бута ёки майда дарахт. Ўсимлик табиатда Европанинг Шарқий қисмида, Қрим, Кавказ, Ғарбий Сибир ва Ўрта Осиёнинг айрим ҳудудларида ўсади. Доривор восита сифатида ўсимликнинг мевалари, поя ва новдаларининг пўстлоғи ишлатилади. Расмий тиббиётда тоғ жумруд мевалари бўшаштирувчи восита сифатида дамламалар, шарбатлар ва суюқ экстрактлар таркибига қўшилади. Халқ табобатида эса, ўсимликнинг мевалари сув чечак, подагра, тери касалликларини даволашда фойдаланилади. Уларнинг пўстлоғидан франгулен, франгулаксин препаратлари олинади ва ошқозон-ичак касалликлари, колит (ич қотиш) ни даволашда ишлатилади [97].
Шўр тупроқларда тоғ жумруд кўчатдан интродукция қилинди. Экилган кўчатларнинг баландлиги ўртача 42,6 см бўлиб, уларнинг кўкарувчанлиги ва сақланиши 100% гача етган. Кўчатларнинг кўкариши ва сақланиши юқори кўрсаткични ташкил этган бўлсада, ўсимликларнинг ўсиш суръати жуда секин ўтади. Вегетация давомида асосий поялар ўртача 10,1 см ўсади ва уларда 17,6±2,38 та барглар ҳосил бўлади. 1-вегетация давомида асосий пояларнинг 90,4% ёғочланади. Июл ва август ойларида, асосий пояларда 1- ва 2-тартибли новдалар шаклланиб, секин ўсади. 1-тартибли новдалар сони ўртача 1,4±0,24 та ва узунлиги 7,8±0,74 см ни ташкил этган бўлсада, уларда 4,0±0,71 та 2-тартибли новдалар ҳосил бўлади ва узунлиги 5,2±0,63 см га етади. 2-вегетация йилида эса ўсимликларнинг ўсиш суръати жадаллашади. Асосий поялар ўртача -87,8±5,22 см га ўсиб, улардаги барглар сони 22,4±1,29 та ни ташкил этади. 1-вегетация йилида кузатилганидек, 2-вегетация давомида ҳам, 1-2 тартибли янги новдалар кам (3,2±0,58 - 6,2±1,35) бўлиб, секин ўсади. 1-тартибли новдалардан фарқли равишда, 2-тартибли новдаларда барглар сони кўп бўлиб, ўсимликлар танасидаги баргларнинг 40-45% ни ташкил этади.
Ўсимликлар ташқи кўринишининг нимжонлиги ва ўсиш суръатининг пастлиги, шўр тупроқларда уларнинг мослашиш жараёни қийин ўтишини кўрсатади.