3. Birinchi yorliq qanday nomlangan

10.Xujjatlar formulyarining tarkibi va zaruriy qism va (rekvizit) lari haqida tushuncha?
Xar bir xujjat aloxida unsurlardan iborat bulib, ular rekvizit deb yuritiladi. Masalan: xujjat avtori, adresi, imzo, sana va boshkalar. Xujjatda joylashgan rekvizitlar yigindisi uning formulyarini tashkil etadi. Xar kanday xujjatlar turli rekvizitlar yigindisidan iborat bulib, uning kanday xujjat ekanligini aniklaydi. Masalan: majlis bayoni, dalolatnoma, buyruk bir kancha rekvizitlarga ega.
Xujjat turini aniklovchi formulyar namunali formulyar deyiladi. Xujjatning bir turga keltirish tizimini yaratishda namunali-formulyari xujjatlarni BTK modeli ishlab chikarildi. Namunali-formulyar yigindisi asosiy xujjatlar tarkibiga kiruvchi xamma rekvizitlarni uz ichiga olishi lozim. Rekvizitning doimiy axboroti uchun bir kancha belgilar yigindisini xisobga olgan xolda va ularni yozishda kullash uchun kerakli maydon ajratiladi.
Tashkiliy-farmoyish xujjatlari zaruriy kismlarining kuyidagi tulik ruyxati belgilangan:

1. 
   Respublika gerbi.
   
2. 
   Tashkilot yoki korxonaning alomati.
   
3. 
   Mukofot tasviri.
   
4. 
   Korxona va tashkilotlarning xos rakami.
   
5. 
   Vazirlik yoki idoraning nomi.
   
6. 
   Tashkilot yoki firmaning nomi.
   
7. 
   Tarkibiy tarmokning nomi.
   
8. 
   Aloka muassasining shartli raami, pochta va telegraf adresi, teletayp rakami, telefon rakami, bankdagi xi sob-kitob rakami.
   
9. 
   Xujjat turining nomi.
   
10. 
    Sana.
    
11. 
    SHartli rakam.
    
12. 
    Kirim xujjatlarning sanasi va shartli rakami xavola.
    
13. 
    Tuzilgan yoki nashr kilingan joyi.
    
14. 
    Xujjatdan foydalanishni cheklovchi belgi.
    
15. 
    Xujjatni oluvchi.
    
16. 
    Tasdiklash ustxati.
    
17. 
    Munosabat belgisi.
    
18. 
    Matn sarlavxasi.
    
19. 
    Nazorat xakida kayd.
    
20. 
    Matn.
    
21. 
    Ilova.
    
22. 
    Imzo.
    
23. 
    Kelishuv ustxati.
    
24. 
    Rorzilik belgisi.
    
25. 
    Muxr.
    
26. 
    Nusxaning tasdiklanishi xakidagi kayd.
    
27. 
    Ijrochining familiyasi va telefon rakami.
    
28. 
    Xujjatning bajarilganligi va xujjatlar yigmajildiga yunaltirilganligi.
    
29. 
    Xujjatlardagi ma’lumotlarni mashinkada kuchirilganligi xakidagi kayd.
    
30. 
    Xujjatni kelib tushganligi xakidagi kayd.
    

Xujjatning xar bir turi mazkur zaruriy kismlarining barchasini uz ichiga olmaydi. Xujjatning muayyan turiga muvofik ravishda bu zaruriy kismlarning ayrim bir turkumi xukukiy talablarni ta’minlash darajasida kullanadi. Zaruriy kismlarning joylashishidagi kat’iy ketma-ketlik xujjatning xukukiy kuchini ta’minlash, xujjatni zudlik bilan ishlash, bajarish, undan osonlik bilan foydalanish uchun muxim.
Mazkur 30 ta zaruriy kismning 10 tasi nisbatan kup kullanadi, shuning uchun ularnigng zaruriy kismlar deb xam yuritiladi. Asosiy zaruriy kismlar: xujjatning muallifi, xujjat turining nomi, sarlavxa, xujjatni olvchi, kelishuv va rozilik belgilari, matn tasdiklash, imzo, muxr, ilova mavjudligi xakidagi kayd.