3-Ameliyat: Maǵlıwmatlar bazası strukturaların proektlestiriw

3-Ameliyat: Maǵlıwmatlar bazası strukturaların proektlestiriw
Pán atı	Sáne	Sabaq turi	Kórip shıǵıldı
Maǵlıwmatlar bazası

SQL (Structured Query Language, ádetde " sikvel" dep oqıladı ) hám mánisi “Quramlanǵan sorawlar tili”. Bul til relyatsion maǵlıwmatlar bazaları menen islewge múmkinshilik beretuǵın til bolıp tabıladı. SQL tiliniń ózgesheligi sonnan ibarat ol maǵlıwmatlardı qayta islew proceduralarına emes nátiyjelerine jóneltirilgen til bolıp tabıladı. SQL tilinig ózi maǵlıwmatlar qay jerde jaylasqanı, qanday indekslerdi qóllaw kerekligini anıqlaydı, yaǵnıy bul komponentalarni maǵlıwmatlar bazası sorawlarında kórsetiw shárt emes. SQL tiliniń ózi daslep IBM kompaniyasınıń DB2 MBBTni jaratıw processinde islep shıǵılǵan hám keń kólemde RISC protsessorli kompyuterlerde UNIX operatsion sisteması ortalıǵında qollanǵan. Usınıń menen birge ǵárezsiz bolmaydıden PL/SQL hám Transact-SQL sıyaqlı ishki programmalastırıw tilleri menen birgelikte isletilingen. 1986 jılda ANSI (American National Standart Institute) SQL tiliniń ǵárezsiz rásmiy standartın islep shıqtı hám 1992 jıl bul standart keńeytirildi. SQL tili 30 ǵa jaqın operatorlarǵa iye bolıp, markalarına qaray birpara jaǵdaylarda kóbirek, geyparalarında bolsa kemrek bolıwı múmkin. SQL tili " Klient-Server" texnologiyasına tiykarında islep, paydalanıwshınıń (Klienttiń) sorawları arnawlı maǵlıwmatlar serverlerinde (Server) qayta islenedi hám paydalanıwshı komputerlariga tek soraw nátiyjeleri qaytarıladı. Relyatsion modellerde Server menen ushırasıw ushın standart retinde SQL tili saylanǵan. Sol sebepli hámme zamanagóy relyatsion MBBTda (DB2, Oracle, Ingres, Informix, Sybase, Progress, DB2) hám hátte norelyatsion MBBT (mısalı, Adabas) de " Klient_Server" texnologiyası hám SQL tilinen paydalanadılar. Házirgi waqıtta eki túrdegi SQL ámeldegi: Ínteraktiv hám Jaylastırılǵan. Kóp jaǵdaylarda eki tur birdey isleydi, lekin eki qıylı paydalanıladı.

Ínteraktiv SQL maǵlıwmatlar bazasınıń ózinde iskerlik kórsetedi hám paydalanıwshı qosımshaların orınlaw ushın isletiledi. SQLning bul túrinde buyrıqtı kirgiziw zamatiyoq buyrıq atqarıladı hám nátiyje ekranda payda boladı. Jaylastırılǵan SQL bolsa basqa tilde jaratılǵan programma ishine jaylastırılǵan SQL buyrıqlarınan ibarat. SQL tili tómendegi strukturalıq bólimlerden ibarat : ∙DDL ( Maǵlıwmatlardı Tariyplew Tili ) - ANSI de maǵlıwmatlar sxemasın tariyplew tili, ob'ektlerdi (kesteler, indeksler, tasavirlar hám taǵı basqa ) jaratıwshı buyrıqlar kompleksinen ibarat. ∙DML (Maǵlıwmatlardı Ózgertiw Tili) - bul qálegen minutada kestelerde qanday bahalar saqlanıwın anıqlawshı buyrıqlar kompleksi bolıp tabıladı. ∙DCL (Maǵlıwmatlardı Basqarıw Tili) paydalanıwshına anıq ob'ektlerge tásir ótkeriwge ruxsat beriw yamasa bermaslikni anıqlawshı buyrıqlardan ibarat. SQL tilin programmalastırıw ushın jaratılǵan algoritmik til dep esaplab bolmaydı. Ol bárinen burın, logikalıq -informaciyalar tili bolıp tabıladı. Onıń járdeminde relyatsion MBda saqlanatuǵın maǵlıwmatlardı xarakteristikalaw, izlew, ózgertiw hám alıw múmkin. Stilistik kórsetpesi Tashkent Informaciya Texnologiyaları Universiteti qasındaǵı Joqarı oqıw jurtlararo ilimiy stilistik keńesinde kórip shıǵılǵan hám usınıs etilgen programma tiykarında islep shıǵıldı.

MBni shólkemlestiriwde málim qaǵıyda hám nızamlarǵa ámel qılıw kerek boladı.

Endigiden informaciya sózin maǵlıwmat sózinen parıqlaymiz, yaǵnıy, informaciya sózin ulıwma túsinik retinde qabıl etip, maǵlıwmat degende anıq bir belgilengen zat yamasa hádiysediń sapaların názerde qamtımız.

Munasábet ústinleri atributlar dep ataladı hám olarǵa atlar beriledi. Munasábet atibutlarining atlardan ibarat dizimine munasábet sxeması dep ataladı. Mısalı, TALABA kestesiniń munasábet sxemasın tómendegishe jazıw múmkin:

TALABA (DTM, FISH, JINSI, TYIL, MANZILI, TEL).