3-Amaliy mashg’ulot. Vaqtinchalik omborxonlarining mahsulot sig‘imini hisoblash. Doimiy omborxonlarining mahsulot sig‘imini hisoblash Ishning maqsadi

3-Amaliy mashg’ulot.
Vaqtinchalik omborxonlarining mahsulot sig‘imini hisoblash. Doimiy omborxonlarining mahsulot sig‘imini hisoblash
Ishning maqsadi. Handak va uyumlarning sig‘imini va yer maydonini hisoblashni o‘rganish. Doimiy omborlar sig‘imini aniqlash.
Ishni bajarish uslubi. Handak va uyumlar o‘lchami bo‘yicha bir-biridan farq qiladi. Aktiv shamollatgichli doimiy uyum maydonlari keng tarqalgandir. Ildizmevalarni saqlash uchun uyumlarning maydoni 800-1000 t ga mo‘ljallab hisoblanadi. Uyumning uzunligi - 24 m, eni - 4 m, to‘qilgan holdagi mahsulotning balandligi - 1,7 m tashqil etadi. Ba’zan uyumlarning tagidan - 0,7 m chuqur qazilgan bo‘lishi ham mumkin (bunda uning pastki qismining eni - 2,7 m, yuqorigi qismining eni - 3,5 m). Ikkita ventiliyator yordamida asosiy ariqga havo yuboriladi. So‘ngra taqsimlavchi ariqlar bo‘ylab uyumdagi mahsulotlarning tagiga uzatiladi. Har bir taqsimlavchi ariqlar zadvijka bilan ta’minlangan bo‘lib, ular uyumlarning tagidan havo yuborish yoki yopib qo‘yishni ta’minlaydi. Ventilyatorlarning har biri avtonom holda ishlab oltita uyumga havo beradi. Agar zarurat tug‘ilsa asosiy arikdagi zadvijkalar yordamida boshqa uyumlarga ham havo beriladi.
Mahsulotlarning hajmiy og‘irligi ularning turiga, naviga va yetishtirish sharoitiga bog‘liq bo‘ladi. Quyida sabzavotlar hajmiy og‘irligining taxminiy qiymati keltirilgan (t/m3):

Sabzi: qum qobig‘isiz qum qobig‘i bilan (qumning og‘irligini hisoblamay)
Lavlagi	0,55-0,65
Piyoz	0,55-0,60
Sarimsoq piyoz	0,41-0,43
Karam	0,33-0,50

Yer maydonini hisoblashda uyumlar orasidagi masofa hisobga olinadi: bir tarafi 6 m, boshqa tarafi esa - 8 m. Bu ularni yopish uchun va suv oqadigan ariqchalar uchun kerak. Har bir juft uyumlar orasida 2 m enlik bo‘sh maydon bo‘ladi. Shunday ekan, uyumning bir tomonida 4 m, boshqa tomonidan esa 3 m yo‘lak qoladi. Handaklarni yopish uchun chuqurdan chiqqan tuproqdan foydalaniladi, shuning uchun handaklar orasidagi masofa 4 va 6 m qoldiriladi. Vaqtinchalik ombor kvartallari orasida yo‘l kengligi 8-10 m.dan bo‘ladi.

Uyumlarning uzunligi kartoshka uchun 10-20 m, sabzi uchun 3-7 m bo‘ladi. Uyum balandligi uning kengligaga yoki burchagining tabiiy qiyaligiga bog‘liqdir. Kartoshkada u 40-45° teng.
Saqlanuvchanligi yuqori bo‘lgan ildizmevalar uchun janubiy va g‘arbiy tumanlarda uyum kengligi 1-2 metrgacha, balandligi esa 0,5-0,8 m; markaziy va shimoliy tumanlarda uyum kengligi 1,5-2,0 m, balandligi esa 1 m bo‘ladi.
Karamni oziq-ovqat maqsadida janubiy va g‘arbiy tumanlarda kengligi 1 mva 0,5-0,7 m balandlikda, markaziy mintaqada kengligi 1,5-2,0 m, balandligi 1 m uyumlarda saqlanadi.
Somonning sarfi esa yopilayotgan qatlamning qalinligiga bog‘liq. U yoki bu iqlimiy zonadagi somon qatlamining qalinligani bilgan holda, ularning aniq sarfini hisoblash mumkin. Ammo bu hisoblar juda katta bo‘ladi. Odatda uyumning yer ustki qismida joylashgan 1 t ildizmeva uchun 0,1 (1 s), karam uchun - 0,15 t (1,5 s) somon sarflanadi; handaklar uchun - 0,05 t (0,5 s) somon sarf bo‘ladi. Uyum va handaklarni yopishda ustki qatlami — somon, tuproq qalinligi — mahsulot saqlanayotgan sharoitda tuproqning mo‘zlash qalinligidan kam bo‘lmasligi shart. Bunda somonning qalinligi 10 sm, tuproq qalinligi 20 sm ga to‘g‘ri kelmog‘i kerak.