3-amaliy mashg‘ulot Ot va sifat ularning lug‘aviy-grammatik turlari va lug‘aviy shakllari bo‘yicha mashq tahlili. Son va ravish, ularning lug‘aviy-grammtik turlari hamda lug‘aviy shakllari bo‘yicha mashqlar tahlili

23-mashq. Sifatlarni topib lug’aviy turini aniqlang.

1. Samimiy do‘stlari bo‘lmagan odam, haqiqatdan ham yolg‘izdir. (F.Bekon) 2. Ufq qizg‘ish tusga kirib, tong yorishardi. (Sh.R.) 3. Yaxshi fikrlar ham eng yaxshilariga joy bo‘shatib bermog‘i lozim. (V.Shekspir) 4. Torga tor dunyo, kengga keng dunyo. 5. So‘z sehridan kuchliroq sehr yo‘q. 6. Bir otim bor ajabgina, dumlari gajakkina, Hali kelsa ko‘rasiz, kula-kula o‘lasiz. (chayon)

7. Nechun tim qoradir arman ko‘zlari,

Hassos tabiatning sehrimikan bu.

Yo go‘zal bo‘lsinlar arman qizlari –

Degan onalarning mehrimikan bu.

Yo‘q bu mehr emas, sehr ham aslo,

Bu ko‘zlar o‘z-o‘zin aylab qo‘yar fosh.

Yig‘idan bo‘larmish ko‘zlar tim qaro-

Hech kim armanchalik to‘kmagan ko‘z yosh. (A.O.)

24-mashq. Berilgan sifatlarni sifatga xos LMGlarga birlashtiring.

bardam, yoqimtoy, oq, xafa, badjahl, boy, iliq, muloyim, toza, dilkash, yangi, yaxshi, tinch, yomon, jim, ichki, loqayd, badavlat, ozoda, yozgi, qishki, ertachi, chillaki, ertapishar, novcha, go‘zal, shirin, achchiq, jimjit, xushbo‘y, mo‘min, kuzgi, o‘ktam, sariq, zangor cho‘loq, salqin, sovuq, yassi, nordon, taxir, uzunchoq, nam, namxush, bukir, baquvvat, tetik, g‘amgin, qora, qizil, ma‘yus, yosh, keng, sokin, osuda, tor, uzun, xursand, kambag‘al, issiq, tashqi, devoriy, qishloqi, badbo‘y, qo‘lansa, yaqin, katta, og‘ir, g‘o‘r, puxta, ko‘hna, juldur, musaffo, isqirt, kir, eski, ho‘l, quruq, osoyishta, bezovta, xom, pishiq, dumalok, yapaloq, aylana, pushti, sho‘r.

• 
  xarakter, xususiyat, xossa bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  holat bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  shakl-ko‘rinish bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  rang-tus bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  maza-ta‘m bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  hid bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  miqdor bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  o‘rin va paytga munosabat bildiruvchi sifatlar:
  
• 
  o‘lchov bildiruvchi sifatlar:
  

25-mashq. Sifat yasalishining sodda va qo‘shma sermahsul so‘z yasalish qoliplarini aniqlang. Qolip hosilalariga misollar keltiring.

rasmli, do‘ppili, kuchli, o‘tirishli, aybdor, nasldor, sersuv, bedin, sersavlat, noinsof, nomunosib, unutuvchan, kuyinchak, uyushqoq, qopag‘on, yeyarmon, yig‘loqi, yorug‘, turg‘un, qisqartma, ko‘chma, arzirli, chiyildoq, jirkanch, imloviy, ommaviy, hozirgi, kozoqi, o‘zbekcha, odamsimon, vatanparvar, zo‘raki, badbashara, jahonshumul, izchil, terskay, gapdon, achimsiq, hazilkash, qaram, sog‘lom, qiska, palovbop, xushhavo devqomat, dilorom, dilozor, kafangado, otashnafas, sohibjamol, sho‘rpeshona, kaltafahm, shirinsuxan, sho‘rtumshuq, balandparvoz, jig‘ibiyron, tepakal, xonavayron, xudobezor, otabezori, kamgap, kamsuxan, kamsuqum, kamqon, kamxarj, ertapishar, cho‘rtkesar, yebto‘ymas, o‘zboshimcha, gadoytopmas, tinchliksevar, o‘zbilarmon, ikkiyuzlamachi, qirqyamoq.