|
3-Amaliy mashg’ulot. Ontogenetik taraqqiyotni davrlashtirish muammosi. «Tasvirlarni ko‘chirish » metodikasi.
Psixologiya fanida yosh davrlarini tabaqalash bo’yicha qator nazariyalar mavjud. Masalan, psixodinamika nazariyasini yorqin vakillaridan biri E.Erikson nazariyasiga ko’ra inson umri 8 davrga bo’linadi:
1-davr – go’daklik; 2-davr – ilk bolalik; 3-davr – o’yin yoshi; 4-davr – maktab yoshi; 5-davr –o’spirinlik; 6-davr – yoshlik; 7-davr – etuklik; 8-davr – qarilik davri. E.Shpinger, K.Byuler, A.Maslou va boshqalar personologik nazariyaning vakillari bo’lib, ularyosh davrlarini shaxs “men” xususiyatlarining shakllanishi bosqichlari deb hisoblaydilar. Kognitivistik yo’nalishning asoschilari qatoriga J.Piaje, Dj.Kelli va boshqalarni kiritishmumkin. J.Piaje intellektni quyidagi rivojlanish davrlariga ajratadi.
1) sensomotor intellekti ( tug’ulishdan 2 yoshgacha)
2) operaciyalardan ilgari tafakkur davri (2 yoshdan 7 yoshgacha)
3) konkret operatsiyalar davri (7-8 yoshdan 11-12 yoshgacha)
4) formal (rasmiy) operatsiyalar davri.
Sobiq sovet psixologlari L.S.Vigotskiy, L.I.Bojovich, D.B.D.B.Elkonin, A.A.Lyublinskaya, V.A.Krutetskiy, A.V.Petrovskiylar ham yosh davrlarini o’ziga xos tabaqalash nazariyalariniyaratdilar. Ular orasida D.B.Elkoninning tasnifi alohida o’rin tutib, etakchi faoliyat nazariyasigaasoslanadi. Bu nazariyaga ko’ra har bir yosh davrida biror faoliyat turi inson shaxsi shakllanishida asosiy rol o’ynaydi. Bu yosh davrlari quyidagilar:
1) go’daklik davri – tug’ilgandan 1 yoshgacha; asosiy faoliyat – bevosita emocional muloqot.
2) Ilk bolalik davri – 1 yoshdan 3 yoshgacha; asosiy faoliyat – predmetli faoliyat.
3) Maktabgacha davr – 3 yoshdan 7 yoshgacha; asosiy faoliyat – rolli o’yinlar.
4) Kichik maktab yoshi davri – 7 yoshdan 10 yoshgacha; asosiy faoliyat – o’qish.
5) O’smirlik davri – 10 yoshdan 15 yoshgacha; asosiy faoliyat – muloqot.
6) Ilk o’spirinlik davri – 15 yoshdan 18 yoshgacha; asosiy faoliyat – o’qish, kasb tanlash.
Psixik taraqqiyotning bir bosqichidan ikkinchisiga o’tish bosqichlarida yosh krizislari yuzberadi. Krizislar ikki yosh davri oralig’ida yuz berganligi sababli 1 yosh davrining tugashi va ikkinchiyosh davrining boshlanishiga to’g’ri keladi. Barcha yosh krizislari ba`zi umumiy belgilarga ega. Bolalar krizislar davrida qaysar, asabiy bo’lib qoladilar, kattalar bilan nizolar paydo bo’ladi, avvalobajaradigan ishlarini qilishdan bosh tortadilar. Krizislar davrida paydo bo’ladigan yangi ehtiyojlariqondirilmaydigan bolalar shunday reakciya namoyon qiladilar.
Shaxsning ontogenezidagi ijtimoiy rivojlanish 2 yo’nalishda: ijtimoiylashuv vaindividuallashuv ko’rinishida bo’lib turli yosh davrlaridagi krizislar ham mos ravishda turlixarakterga ega. Masalan: 1, 6, 15 yoshlilar krizislari ijtimoiy tajribani o’zlashtirish muhitda o’z
pozitsiyalarini mustahkamlash bilan bog’liq bo’lsa 0, 3, 10, 17 yoshdagi krizislar esa o’zini anglash, ko’rsatish, atrofdagilarning tan olishi uchun kurashish asosida yuzaga keluvchi krizislardir.
«Tasvirlarni ko‘chirish » metodikasi.
Ushbu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo‘lgan bolalarga
mo‘ljallangan. Topshiriqning mohiyati shundan iboratki, 10-rasmda
o ‘ng tomondagi maxsus tayyorlab q o ‘yilgan kvadratlar ichiga, shu
rasmdagi, chap tomonda berilgan kataklar ichidagi tasvirlarni
ko‘chirish kerak. Buning uchun bolaga qora flomaster ham da
quyidagicha ko ‘rsatma beriladi:
«O‘ng tomondagi kataklarga, aynan chap tomondagi figuralavga
o ‘xshash rasmlarni chizish kerak. Bunda iloji boricha toza va
bo‘yaladigan joylarda bo‘shliq qoldirmaslikka hamda figuralar
konturidan chiqib ketmaslikka harakat q ilísh lozim».
Topshiriqni bajarishga ajratilgan vaqt - 5 daqiqa.
N atijalarni baholash.
10 ball - bola hamma topshiriqni 5 daqiqa mobaynida bajarib
bo'ldi. Unda bo'yaladigan joylarda bo‘shliq qolmasa. ch izilgan
figuralar konturi esa topshiriq andozasidan 1 mm.dan ko'p farq
qilm asa qo'yiladi;
8 - 9 ball - bola topshiriqni bajarishga 5 daqiqa vaqt sarflasa,
bo'yaladigan har bir figuralarning 1-2 joylarida bo'shliq qolsa,
chizitgan figuralar konturi aslidan 1 mm.dan ko'p farq qilmasa
qo'yiladi;
6 - 7 bal - bola topshiriqni bajarishga 5 daqiqa vaqt sarflas
bo'yaladigan har bir figuralarning 3 - 4 jo y id a bo'shliq bo’lsa,
chizilgan bir necha figuralar konturi aslidan 1,5 mm.dan k o ‘p farq
qilm asa q o ‘yiladi;
4 - 5 ball - bola 5 daqiqada 4 - 5 figurani b o ‘yashga ulgurs
am m o bo‘yalgan figuralarning 5 dan 1 qismidan kam joylarida
bo 'sh liq bo‘lsa va aslidan 2 mm .gacha farq qilmasa qo'yiladi;
2 - 3 - ball bola 5 daqiqada 2 - 3 figurani b o ‘yashga ulgursa,
am m o bo‘yalgan figuralarning 5 dan 1 qismidan kam joylarida
bo 'sh liq boMsa va aslidan 2 mm.gacha farq qilmasa q o ‘yiladi;
0-1 ball - bola 5 daqiqada bitta figurani bo‘yashga ulgursa
hamda bo‘yalgan figuraning 4 dan 1 qismida b o ‘shliq bo‘lsa va
figura aslidan 3 mm .gacha farq qilmasa q o fcyiladi;
Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish.
10 ball — juda yuqori
8- 9 ball — yuqori
4- 7 ball — o ‘rtacha
2 - 3 ball — past
0 - 1 ball — juda past
Bolalar topshiriqni bajarishda xatoga yo‘l qo‘yadilar. Lekin ular
bu topshiriqni tezroq bajarish. 10-11 yoshli bolalar qo‘llanmani
yaxshi tushunadilar, o‘z xatolarini o ‘zlari tuzatishadi.
Mavzu bo’yicha topshiriq: “Tasvirlarni ko’chirish” metodikasini maktabgacha ta’lim tashkilotining 3-4 yoshli tarbiyalanuvchilarida o’tkazish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
