3-amaliy mashg‘ulot Mavzu: Mashina choklaridan namuna tayyorlash. Ishdan maqsad

3-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Mashina choklaridan namuna tayyorlash.
Ishdan maqsad: Mashina choklaridan namuna tayyorlashni o’rganish.

Mavzu bo’yicha amaliy mashg’ulot:

Mashinada bajariladigan ishlar uchun ish o’rnini tashkil etish

Ish o’rnini ta’minlash	Rasm
1-elektr tarmog’iga ulangan stol. 2-stolga o’rnatilgan tikuv mashinasi kallagi. Stolning silliq yuzasiga zarur asbob va uskunalar qo’yiladi. Stolda naychaga ip o’rash uchun maxsus moslama o’rnatilgan. Ish o’rni alohida taglik (stilaj) bilan jihozlanganishi mumkin.	6
3-yoritgich. mahalliy yoritgich uchun ishlatiladi.
4-g’altak ushlagich.
5-tizza richagi. Mashina lamkasini stol tagidan oyoq bilan ko’tarish uchun mo’ljallangan.
6-aylanma stul ishlovchiga aylanish, o’tirish balandligini rostlash va orqani tik tutish sharoitini yaratishi kerak.

Materiallarni tikish uchun oldin kerakli ip va unga mos igna tanlash kerak bo’ladi. Agar ip to’g’ri tanlanmasa, ba’zi turdagi tikuv mashinalarida baxya hosil qilish jarayonlarida ip o’rami ochilishi natijasida o’zining puhtaligini yo’qotishi mumkin. Shu sababli tikuv mashinasiga qo’yiladigan talablarga mos holda ip tanlash kerak.

Gazlamada igna xosil kilgan ko‘shni teshiklar orasida iplar chalishuvining bitta tugallangan davri qo‘lda bajarilgan bo‘lsa, qaviq deyiladi, mashinada bajarilgani esa baxya deyiladi. Ketma-ket takrorlangan baxyalardan baxyaqator, qaviqlardan esa qaviqqator hosil bo‘ladi.

Mashinada bajarilgan baxyaqator iplarining chalishishiga qarab mokili va zanjirsimon turlarga bo‘linadi. Tikuvchilik sanoatida kiyim tikishda moki baxyaqator eng ko‘p tarkalgan boo‘lib, u ikki ipli bitta yoki moki baxyaqator va ikki ipli siniq baxyaqator bo‘ladi.

Moki yordamida shosil qilingan baxyaqator ikkita ipdan iborat bo‘ladi. Ustki ip "igna ipi" deyiladi, chunki u igna ko‘zi bilan birga material orqali utadi. pastki ip "moki ipi" deyiladi, chunki u mokidagi naychadan chiqadi. Bu iplar material o‘rtasida chalishadi. Bitta yoki baxyaqatorda baxyalar birin-ketin joylashgan bo‘ladi.

Siniq baxyaqatorning baxyalari bir-biriga nisbatan burchak ostida joylashgan bo‘ladi.

Kiyim tikishda qo‘llanadigan zanjirsimon baxyaqatorlarga quyidagilar kiradi: bir ipli chalishadigan va ikki ipli chalishadigan bitta yoki zanjirsimon baxyavator, ikki ipli va uch ipli chalishadigan zanjirsimon yo‘rmash baxyaqatori; bir ipli va) ikki ipli chalishadigan siniq zanjirsimon bostirib tikish baxyaqatori kiradi.

Zanjirsimon baxyaqatorlarning iplari gazlama yuzasidan chalishadi.

Ikki ipli moki baxyaqator bilan uch ipli zanjirsimon yo‘rmash baxyaqatori birga bajarilishi o‘am mumkin yoki bir yoki baxyaqatorlardan ikki ipli zanjirsimon baxyaqator bilan uch ipli zanjirsimon yo‘rmash baxyaqatori birga bajarilishi mumkin.

Birlashtiruvchi choklar quyidagilardan iborat: birik-tirma chok, yorma chok, kuyma chok, bostirma chok, ichki chok, tutashtirma chok, kush chok.

Biriktirma chok — ey g kup tarkalgan choklardan bulib, detallarning yon, yelka va boshka k,irk,imlarini birlash-tirish uchun ishlatiladi (3.1.2-rasm, a). U yorib yoki bir tomonga yotk,izib dazmollab kuyiladi. Chok kengligi 5, 7, 10, 12, 15 mm bulib, gazlamalarning turiga, chokning va­zifasiga boglik, buladi.

Yorma chok — xdm bezak, xam birlashtiruvchi xisoblana-di. Bu chok dazmol tutmaydigan, sun’iy charmdan kiyim tikishda, sport kiyimlari tikishda ishlatiladi. Oldin detallarga 7—10 mm. kengliklarda biriktirma chok soli-nadi, chok ikki tomonga yorib dazmollanadi va chokning ikki tomoniga undan 0,2 sm. masofada baxyakator yuriti-ladi (b).

K^uyma chok — yopik. (v) va ochik. k.irk,imli buladi. Ochik. K.IRK.IMLI kuyma chok bort k.otirmasi, yok.a krtirmasi ka-bilarni biriktirishda ishlatiladi. Yopik. k.irkimli kuy-ma chok asosiy detallarga krplama chuntaklarni, koketka-larni bostirib tikishda ishlatiladi. Chok kengligi ust-ki kiyimda 1 sm., bezak.

Bostirma chok — paltoning yon, yelka, ort bulak urta-sidagi choklarni choki esa 0,2—0,5 sm. buladi, tikishda ishlatiladi. Bu chok ochik. (g) va yopik, k.irk.imli buladi. Chok kengligi 1 sm., bezak choki kengligi esa 0,2—0,5 sm.

Tutashtirma chok — bort krtirmasining kismlari va vitachkalarini birlashtirish uchun ishlatiladi (d)/Bunda 2 detal bir-biriga tak,ab, tagiga kengligi 3—4 sm. ip gaz-lama kuyiladi va ikkita parallel baxyakdtor yuritib chi-k.ilgandan keyin, ular orasiga sinik. baxyak.ator yuritila-di. Chok kengligi 1,0 sm. 1/%ush chok — kurpa-yostik. jildlari, choyshablar, chuntak xaltalarni tikishda ishlatiladi. Kush chok xrsil k.ilish uchun detallar teskari tomonlari bir-biriga karatilib 0,3—0,5 sm. kenglikda biriktirma chok bilan tikib oli-nadi. Keyin detallar ungiga agdarilib, chok tugrilanadi va detallar chetidan 0,6—0,7 masofada ikkinchi baxyakdtor yuritiladi (ye). .

Ichki chok -l' ich kiyim detallarini, ip gazlamadan ti-kilgan pidjak, shim detallarini biriktirib tikishda ishlatiladi.' Kush chokni tikishda kush ignali maxsus ma­shinada moslama yerdamida ikki detalning k.irk.imlarini g‘ichkariga bukib turib, bir yula ikkita baxyakator yuritib tikiladi (j). Chok kengligi 0,6—0,7 sm.

Ziy choklar — buklama chok, magiz chok, agdarma choklar­dan iborat.

Buklama chok — ochik, yoki yopik, kdekimli buladi. Ochik, kirkimli buklama chok kalin gazlamalardan kiyim (yubka, ayollar paltosi etaklarini) tikishda ishlatiladi. Chok

kengligi 0,7-4 sm. Yopik. k.irkimli buklama chox (z) erkak-lar, ayollar kuylaklari etaklarini, yeng uchlarini, choy-shablar chetlarini tikishda ishlatiladi.

Magiz chok — ochik. k,irk,imli, yopik. kirk.imli va tas-mali buladi. Ochik. kirkimli magiz chok (i) adip ichki k.irk.imlarini, astarsiz ust kiyimlar k.irk.imlarini magizlash uchun ishlatiladi^.

Yopik. kirk.imli magiz chok ayollar kuylaklarining va ich kiyimlarning yoki yeng umizlariga magiz kuyish uchun ishlatiladi. Magiz chok solish uchun maxsus 2—35 bukla-gich moslamadan yoki 1022-3 kl, 1022-4 kl tikuv mashinala-ridan foydalanish mumkin. Magiz parchasi urniga max­sus tasma ishlatilsa, tasma chetini bukmay turib, tasma milkidan 0,1—0,15 sm. oralikda baxyakator yuritib tiki-ladi.

Ag‘darma chok — kantli, ramkali, k.istirma kantli bula­di. Bu chok chuntak krpkrklarning, yokalarning, bortlar-ning chetlarini tikishda ishlatiladi.

Kantli agdarma chokda detallardan biri ikkinchisi-dan 0,1—0,3 sm. krchiribrok. bukilgan buladi (k)^>

Ramkali arstarma chok pidjak chuntaklari, kuylakning tugmalanadigan joylarini tikishda ishlatiladi. Xosil bulgan ramkani saklab k.olish uchun agdarma chok ustidan baxyak.ator yuritib kuyiladi. Kistirma kantli ardarma chok yokalarni, kuylak bortlarini bezashda, xizmat formala-rkning yok.alari, shim yon choklarini tikishda ishlatiladi. 1~ B^zdk ch^klar — x.ar xil taxlamalar va burtma choklar-dan iborat bulib, kiyim detallarini bezatish uchun ish­latiladi.