3-amaliy mashg‘ulot. Mavzu: Harakatga qarshilik kuchlari va ularni yengishga sarf bo`ladigan quvvat

---

3-AMALIY MASHG‘ULOT. 
Mavzu: Harakatga qarshilik kuchlari va ularni yengishga sarf 
bo`ladigan quvvat.
 
I.Ishdan maqsad: 
Harakatga qarshilik kuchlari va ularni yengishga sarf 
bo`ladigan quvvat. 
II.Umumiy ma`lumotlar: 
Avtomobil har xil kuchlar ta`sirida harakatga keladi. Bu kuchlarni ikki 
guruhga bo’lish mumkin: avtomobilni harakatlantiruvchi kuchlar; uning harakatiga 
qarshilik ko’rsatuvchi kuchlar. Umumiy holda, avtomobilga ta`sir etuvchi kuchlar. 
1-rasmda ko’rsatilgan.
1-rasm . Umumiy holda avtomobilga ta`sir qiluvchi kuchlar
. 
Tortish kuchi 
R
k
harakatlantiruvchi kuch bo’lib, yetakchi g’ildiraklarga 
uzatiladi. Bu kuch dvigateldan olinib, yetakchi g’ildirakning yerga ishqalanishi 
natijasida vujudga keladi.
Avtomobil harakatiga qarshilik kuchlari: 
R
f
 - aylanma ilgarilanma harakatga qarshilik kuchi; 
R
i
 -balanlikka chiqishga qarshilik kuchi
R
w
- havoningqarshilik kuchi 
R
ja
- avtomobilning tezlanishga qarshilik (inertsiya) kuchi. 
R
f
 
kuch g’ildirakning aylanma-ilgarilanma harakatiga qarshilik 
momentining shu g’ildirak radiusiga bo’linganiga teng. Aylanma-ilgarilanma 
harakatga qarshilik kuchi har bir g‘ildirakda paydo bo’ladi va qulaylik uchun 
qiymatlari teng deb qabul qilinadi. 
Traktor va
 
avtomobilning balandlikka chiqishga qarshilik kuchi R
i
avtomobilning og’irlik markaziga qo’yilgan va avtomobil og’irligi G
a
-ning tashkil 
etuvchisi kabi aniqlanadi. 
Inartsiya kuchi R
ja
avtomobilning notekis harakati natijasida paydo bo’ladi. 
Havoning qarshilik kuchi 
R
w
yo’l tekisligidan h
w
balandlikka qo’yilgan. Bu 
kuch ta`sir etuvchi nuqta avtomobilning yelkanlik markazi deyiladi. 
 
III. Jihozlar va adabiyitlar: 

---

1.Tarqatma materiallar
2.Ko‘rgazmali vositalar
3.Uslubiy ko‘rsatma 
IV. Amaliy qism:
Traktor va avtomobilni harakatlanishiga havoning qarshilik kuchi 
quyidagi ifoda yordamida topiladi: 
P
w-Un.n
=k*F*V
a-Un.n
2
; H 
bu yerda; k- avtomobilning suyrilik koeffitsienti; k=0,36-0,44; 
F - avtomobilning old sirti, yengil avtomobillar uchun F=0,78*V*h; yuk 
avtomobili va avtobuslar uchun F= Zh
B – old g’ildiraklarning tashqi tomonlari orasidagi masofa,
h – avtomobilning balandligi, 
Z - old g’ildiraklar orasidagi masofa. 
F=0,78*V*h 
V. Hisobot yozish.
1. Avtomobillarga ta`sir qiluvchi kuchlarni izohlang. 
2. Avtomobil harakatiga havoning qarshilik kuchi qanday ta`sir qiladi. 
3. Mavzu yuzasidan talabaning qisqacha xulosasi.
4. Mavzu yuzasdan internet ma`lumotlar olish.