3. 1- маъруза. Ўзароалмашинувчанлик мазмуни. Режа: Ўзароалмашувчанлик тушунчаси ва уни ахамияти. Ўзароалмашувчанлик турлари

§ 3. Og’ishlar tushunchasi. Joizlik, joizlik maydoni.

• Haqiqiy og’ish —haqiqiy ōlcham va nominal ōlchamning algebraik ayirmasi.
• Chekli og’ish — chekli ōlcham va nominal ōlchamning algebraik ayirmasi.

• Joizlik IТ -  — chekli ōlchamlarning yoki yuqorgi va pastki og’ishlarning ayirmasi International tolerance; (TD,Td).
• TD = Dmax – Dmin = (Dmax – Dn) - (Dmin – Dn) = ES - EI; Td = dmax – dmin = (dmax – dn) - (dmin – dn) = es – ei;
• Standart joizlik IT — joizlik va ōtqazishlar tizimida qabul qilingan barcha joizliklar.

• Dн

• Dmin

• Dmax

• ES

• EI

• dн

• dmax

• dmin

• es

• ei

• ЕS, EI – teshikning yuqori va pastki o’g’ishlari
• es, ei – valning yuqori va pastki o’g’ishlari
• ЕS = Dmax – Dн es = dmax – dн EI = Dmin – Dн; ei = dmin – dн
• Og’ishlar musbat, manfiy yoki nolga teng bōlishi mumkin

• es = 0 mm; ei = -0,062
• Td = es– ei = 0 – (- 0,062) = 0,062 mm

• Dn =40mm; Dmax = 40,062mm Dmin = 40,025mm

• ES = +0,062 mm; EI = 0,025
• TD = ES – EI = +0,062 – 0,025 = 0,037 mm

• dn =40mm; dmax = 40,0mm dmin = 39,938mm

• ЕS = Dmax – Dн es = dmax – dн
• EI = Dmin – Dн; ei = dmin – dн
• TD = ES – EI Td = es – ei

• 0

• ES

• Dmin

• Dmax

• EI

• Dн

• ES

• EI

• TD

• Nol chizig’i — nominal ōlchamni belgilaydi.
• musbat og’ishlar tepaga, manfiy og’ishlar – pastga qarab qōyildi.
• Joizlik maydoni —joizlik qiymati va uning nol chizig’iga nisbatan joylashishi ko’rsatuvchi grafik (sxema).

• 0

• Dmax

• Dmin

• EI

• ES

• Dн

• Teshikning joizlik maydoni

• 0

• Dmax

• Dmin

• EI

• ES

• Dн

• 0

• ǿ80,020

• -0,015

• +0,020

• ǿ79,985

• ǿ80,0

• Joizlik maydoni

• 0

• ES=0

• EI=-0,040

• ǿ80,0

• Dmax

• Dmin

• Dн

• 0

• ES=0

• EI

• O’lcham joizligi (IT, TD, Td) haqiqiy o’lcamning eng katta va eng kichik chekli o’lchamlar orasidagi sochilishini ta’riflaydi, ya’ni detalni tayorlash jarayonida o’lchamni ruxsat etilgan xatoligini belgilaydi.
• Joizlik maydoni - bu yuqori va pastki og’ishlar bilan chegaralangan maydon.
• Joizli maydoni joizlik qiymatini va uning nominal o’lchamga nisbatan joylashishini belgilaydi.
• Bitta nominal o’lcham uchun va birxil joizlik uchun joizlik maydonlari har xil bo’lishi mumkin.

• 0

• ǿ80,020

• -0,020

• +0,020

• ǿ79,980

• ǿ80,0

• Dnom = 80 mm IT = 0,040 mm

• 0

• ES = +0,062

• Dn = ǿ40,0

• EI = +0,025

• ei = - 0,062

• F8

• h6

• es = 0

• 0

• ES = +0,062

• ǿ40,0

• EI = +0,025

• ei = - 0,062

• F8

• h6

• es = 0

• Birikmaning joizlik maydoni

•