3- mavzu: Traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari Reja

3.4. Quvvat olish vallari va yuritma shkivi 
EtaklovChi g’ildiraklarni vazminlashtirgiCh g’ildirakli traktorlarning yerga 
tirmashish og’irligini oshiradi. Mexanik va gidravlik vazminlashtirgiChlar bo’ladi. 
Mexanik vazminlashtirgiCh o’rnatish mexanizmi markaziy tortqisining birlashtirish 
nuqtasini kronshteynning pastgi teshiklariga ko’Chirib o’rnatishga asoslanib, bunda 
o’rnatilgan qurolning Tayanch g’ildiragiga tushadigan vazn kamayib traktor 

---

yetaklovchi g’ildiragiga tushadigan vazn ortadi. Natijada traktor yetaklovchi 
g’ildiragi vazminlashib yerga tirmashishi ortadi, sirpanib g’ildirash kamayadi va 
traktorning tortish kuchi ortadi.
Gidravlik vazminlashtirgiCh traktor yurib ketayotganida yetaklovchi 
g’ildiraklarni vazminlashtirishga imkon beradi. Gidravlik vazminlashtirgiChdan 
foydalanilganda kuch silindrda o’rnatilgan qurol og’irligining keyingi yetaklovchi 
g’ildiraklarga ko’Chiriladigan va shu bilan birga oldingi g’ildiraklarni qisman 
yyengillashtiradigan, ozroq bosim hosil etiladi. Shu bilan traktorning tirmashish 
vazni oshiriladi. Quvvat olish vallari (QOV) traktorga tirkalgan, o’rnatilgan yoki bir 
joyda to’xtab ishlatiladigan qishloq xo’jalik mashinalarining ish organlarini 
harakatga keltiradi. Bu vallar ko’pinCha traktorning ketiga ba’zan oldiga, universal 
Chopiq traktorlarida yoniga ham qo’yiladi. Traktor dvigateldan qanday harakat 
olishiga qarab QOVlar: mustaqil, nomustaqil, sinxron va qisman mustaqil vallarga 
ajraladi. Mustaqil QOV bevosita dvigateldan (tishlash muftasining yetaklovchi 
qismidan) harakatga keltirilib, traktor to’xtab turganda ham, yurib ketayotganda ham 
ishlay oladi. Nomustaqil QOV faqat tishlashish muftasi qo’shilgan holatdagina 
harakatga keltiriladi. Sinxron QOV uzatmalar qutisining yetaklanuvChi validan 
(ba’zan transmissiya mexanizmlari orqali) harakatga keltirilib, faqat traktor yurgan 
vaqtda aylanadi va harakat tezligi traktorning yurish tezligiga bog’liq. qisman 
mustaqil QOV tishlash muftasi bilan boshqarilib, traktor yurib ketayotganida 
qo’shib-ajratib bo’lmaydi, lekin to’xtab turgan vaqtda ishlay oladi. QOV larning 
aylanish Chastotasi (sinxron vallardan tashqari) standartlashtirilgan 540

15 va 1000 
ayl/min tezlikda aylanadi. Traktorning harakat yo’nalishi tomonga qaraganda vallar 
soat strelkasi yo’nalishida aylanadi. Ikki turli Chastotada aylanadigan QOVlar 
reduktor bilan ta’minlanadi.
Yuritma shkivi g’ildirakli universal Chopiq traktorlariga o’rnatiladi. SHkiv 
traktor dvigatelidan turli statsionar mashinalarni qayish orqali harakatga keltirish 
uchun foydalaniladi. SHkiv QOVlardan bir juft shesternyasi orqali harakatga 
keltirilib, uni katta-kichikligi, aylanish Chastotasi standartlashtirilgan.