3 – Amaliy mashg’ulot

2. Elektr kuchlanishni xarakterlovchi qiymatlar va o’ lchash vositalari

Quyida elektr kuchlanishni xarakterlovchi qiymatlar va ularni o’lchash vositalari to’g’risidagi ma’lumotlarni keltiramiz, jumladan, elektr kuchlanish quyidagi qiymatlar bilan tavsiflanadi: o’rta, o’rta to’g’rilangan, o’rta kvadratli va amplituda qiymatlari. Kuchlanish egrisi shaklining o’zgarishi kuchlanish qiymatining o’zgarishiga olib keladi. Voltmetrlar foydalanilgan detektor turiga ko’ra, kuchlanishning qiymatlarini o’lchaydi. “Pik” detektori asosida qurilgan Voltmetr kuchlanishning amplituda, kvadratli detektorli Voltmetr kuchlanishning o’rta kvadratik, chiziqli Voltmetr o’rta to’g’rilangan qiymatini o’lchashga mo’ljallangan. Elektron Voltmetrlarning shkalasi sinussimon kuchlanishning o’ rta kvadratli qiymati bo’ yicha darajalangan bo’ladi. Shunga ko’ra qat’iy sinussimon shaklli bo’lmagan kuchlanishni o’lchashda xatoliklar paydo bo’ladi. Sinussimon kuchlanishning amplituda yoki o’rtakvadratli qiymatini Voltmetr turiga bog’liq bo’lmagan holda olish uchun Voltmetrning o’rta kvadratik qiymatdagi ko’rsatishini sinussimon kuchlanishning amplituda koeffitsientiga teskari bo’lgan koeffitsientga ko’paytirish kerak.

Shakl va amplituda koeffitsientlari ifodadan aniqlanadi:

Impulsli kuchlanish Voltmetrlaridan tashqari barcha Voltmetrlar sinussimon kuchlanishning o’rta kvadratli qiymati bo’ yicha darajalangan bo’ladi.
O’lchagichlar ko’rsatishini aniqlashda elektron Voltmetr qanday kirishga ega ekanligini bilish muhimdir: ochiq yoki yopiq. Ochiq kirishda to’liq signal o’lchanadi, yopiq kirishda esa doimiy tashkil etuvchisiz o’lchanadi. Umumiy ko’rinishda yozish mumkin
Uk = cf [u(t)], ochiq kirishda;
Uk = cf [u(t)-u₀], yopiq kirishda.
Bu yerda Uk – Voltmetr ko’rsatishi;
s –darajalash koeffitsienti;
f– o’zgartkich turiga bog’liq bo’lgan funktsional o’zgartirgich;
u₀ – o’rta qiymatga teng bo’lgan o’lchanayotgan signalning doimiy tashkil etuvchisi.
Darajalash koeffitsientining qiymatini aniqlash mumkin. Yopiq kirishli o’zgartkichiga va sinussimon kuchlanishning o’rta kvadrati bo’yicha darajalangan Voltmetrning ko’rsatishini aniqlaymiz.


Shkalasi sinussimon kuchlanishning o’rta kvadratli qiymati bo’yicha darajalangan o’rta to’g’rilangan qiymat Voltmetrining ko’rsatkichi ifodadan aniqlanadi: U_k = U_{o’ rt} * 1.11;
O’zgaruvchan kuchlanishning birgina qiymatini bilgan holda qolgan ikkita qiymatini berilgan kosinussimon kuchlanishning amplituda va shakl koeffitsientlari bo’yicha topish mumkin.
Kuchlanishning shaklini va detektor turini aniqlagan holda kuchlanishning ixtiyoriy qiymatini o’lchash mumkin. Lekin, bunday o’lchashlar bevosita bo’lmaydi, ya’ni Voltmetr ko’rsatishini ayrim ko’paytuvchilarga ko’paytirish kerak bo’ ladi.

0.