3 -amaliy mashg`ulot: So‘zlarning bo‘g‘inlarga bo‘linishi. Bo‘g‘inlarning cho‘ziqlik va qisqalik qoidalari. Urg‘u

3 -AMALIY MASHG`ULOT: So‘zlarning bo‘g‘inlarga bo‘linishi. Bo‘g‘inlarning cho‘ziqlik va qisqalik qoidalari. Urg‘u

8-§. So‘zlarning bo‘g‘inlarga bo‘linishi
Lotin tilida o‘zbek tilidagidek so‘zlar bo‘g‘inlarga bo‘linadi. So‘zda qancha unli harf bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi.

Masalan: Сu-cur-bi-ta; Cha-mo-mil-la.

Tovushlar cho‘ziq va qisqa talaffuz qilinadi. Tovushning cho‘ziqligi harf

ustiga to‘g‘ri chiziqcha, qisqaligi esa yarim oy shaklidagi belgi qo‘yib belgi-

lanadi: ā ă, ō ŏ ē ĕ.

Tovush va bo‘g‘inlarni uzun yoki qisqaligini to‘g‘ri aniqlay bilish urg‘uni

( ' ) qo‘yish uchun kerak.

Cho‘ziq unli tovushli bo‘g‘in - cho‘ziq bo‘g‘in, qisqa unli tovushli bo‘-

g‘in - qisqa bo‘g‘in hisoblanadi.

9-§. Bo‘g‘inlarning cho‘ziqlik va qisqalik qoidalari; Cho‘ziqlik qoidasi
1. Agar bo‘g‘inda diftong bo‘lsa, o‘sha bo‘g‘in doimo cho‘ziq bo‘ladi:

Cratāēgus

2. Agar unli harf ikki yoki undan ortiq undosh harflar oldida kelsa, shu bo‘-

g‘in cho‘ziq o‘qiladi:

tabulētta

3. x yoki z undosh harflari oldida kelgan unli tovush cho‘ziq o‘qiladi:

Glycyrrhīza

4. in, ur, at, ar, ut, os, al qo‘shimchali bo‘g‘inlar cho‘ziq o‘qiladi:

vitamīnum, tinctūra, nitrātis, gelatinōsis.

Qisqalik qoidasi
1. Unli harf oldidan unli harf kelsa, bu bo‘g‘in qisqa o‘qiladi:

injectĭo

2. Digraflar oldida kelgan unli harf qisqa o‘qiladi:

Arăchis

3. ol, ul, ib, id, il harf birikmalari bo‘lgan bo‘g‘in qisqa o‘qiladi:

fluĭdus, pilŭla, solubĭlis

4. b, p, d, t, harflari r yoki l harflari bilan birikib kelganda bu harf birik-

malaridan oldin turgan unli harf qisqa o‘qiladi:

Ephĕdra, vertĕbra

5. h harfi oldida kelgan unli qisqa talaffuz qilinadi:

extrăho.
10-§. Urg‘u

Lotin tilida urg‘u so‘zning oxiridan ikkinchi bo‘g‘ini cho‘ziq bo‘lsa, o‘sha bo‘g‘inning unli tovushiga tushadi. Agar so‘zning ikkinchi bo‘g‘ini qisqa bo‘lsa, urg‘u so‘zning oxiridan uchinchi bo‘g‘indagi unli tovushga tushadi.

ex – trác-tum

ver - těb - ra

co - la - tú - ra

pí - lŭ – la.

Ikki bo‘g‘inli so‘zlarda urg‘u hamisha so‘zning ikkinchi bo‘g‘iniga tushadi.

cí-to.

Mashqlar

1. So`zlarni bo`g`inlarga bo`ling va urg`u qo`ying.

Emplastrum, cella, barium, mixtio, oleum, Tormentilla, folium, saccharum, Oxycoccus, ampulla, bacterium, intravenosus, solutio, scatula, Foeniculum, pharmacopoea,milligramma, tinctura, Potentilla, spiritus, Convallaria, extraho, gargarisma, linimentum, decoctum, acidum, medicina, bulbus.

2. Quyidagi so‘zlarni urg‘u qoidasiga rioya qilib o‘qing.

Suppositorium, magister, Ephedra, sirupus, butyrum, Eucommia, Betula, aqua, Frangula, globulus,Oryza, Althaea, injectio, Penicillinum, amylum, vitaminum, Belladonna, unguentum, tabuletta, aquosus, signatura.

3 .Urg`u qoidasiga binoan quyidagi jadvalni to`ldiring.














So`zning oxiridan uchinchi bo`g`inga qo`yiladi

Urg`u

So`zning oxiridan ikkinchi bo`g`inga qo`yiladi