29-mavzu. Neoliberalizmning mohiyati va ahamiyati. Neoliberalizm konsepsiyasi F. Xayek va uning ijtimoiy-iqtisodiy

neoliberalizm 
- bu erkin raqobat mexanizmi bilan davlatning 
iqtisodiyotni tartiblab turishini birga q
o‘shib olib borish zarurligini asoslab berishga 
qaratilgan iqtisodiy nazariya va x
o‘jalik amaliyotidagi zamonaviy yo‘nalishlardan biri 
hisoblanadi. 
Neoliberalizm: xususiyati va asosiy belgilari.
Neoliberalizm, bozor munosabatlari 
tizimi x
o‘jalik yuritishning ancha samarali shakli ekanligi, u iqtisodiy rivojlanish va o‘sish 
uchun eng qulay shart-sharoitlarni yaratib berishi t
o‘g‘risidagi qoidaga asoslanadi. 
Neoliberallar iqtisodiyotni erkinlashtirish, bahoning erkin shakllanish tamoyillaridan, 
iqtisodiyotda xususiy mulkning va nodavlat x
o‘jalik tuzilmalarining yetakchilik rolidan 
foydalanish tarafdori hisoblanadi. Bunda ular davlatning iqtisodiyotni tartiblashdagi rolini 
futbolni boshqarib boradigan, lekin 
o‘yinda ishtirok etishga haqi bo‘lmagan hakamga 
o‘xshatadi. 

---

Iqtisodiyotni davlat tartiblashining neoliberal konsepsiyasi vakillari L.Erxardning - 
“mumkin bo‘lgan barcha joyda - raqobat, qayerda zarur bo‘lsa usha yerda - tartiblash” 
qoidasiga amal qilgan holda, iqtisodiy jarayonlarda davlat ishtirokini kamaytirish va 
iqtisodiyotdagi nomuvozanatlikni bartaraf etishning sharti sifatida tadbirkorlarning erkin 
va barqaror amal qilishga k
o‘maklash zarurligini isbotlab berdi. 
Neoliberalizmning asosiy belgilari: 
-
bozor mexanizmi va erkin raqobat ustunligini e
’tirof etgach, neoliberallar raqobat 
muhitini shakllantirish va unga amal qilishni nazorat qilish b
o‘yicha davlatning 
iqtisodiyotga aralashuvini mumkin deb hisoblaydi; 
-
zamonaviy iqtisodiyotning samaradorligini ta
’minlashda iqtisodiy faoliyat 
ishtirokchilarining erkin amal qilishini q
o‘llab-quvvatlaydi; 
-
monopoliyani milliy x
o‘jalikning har tomonlama rivojlanish yo‘lidagi to‘siq deb 
e
’lon qiladi va iqtisodiyotdagi monopol moyillik bilan kurashning zarurligini asoslab 
beradi; 
-
o‘zini keynschilikka va xo‘jalik hayotiga faol aralashuv tamoyiliga asoslangan 
totalitarizmga qarshi raqib deb hisoblaydi. 
XX asrning 30-yillaridayok erkin raqobat tizimini cheklovchi iqtisodiyotni davlat 
tartiblashining keynschilik 
g‘oyalariga qarshi, davlatning iqtisodiyotga aralashuvining 
muqobil neoliberal chora-tadbirlari turli mamlakatlarda ishlab chiqarila boshladi. Hozirgi 
zamon sharoitida 
“neoliberallar” nomi bilan ataluvchi bir qancha maktablar amal qiladi. 
Unga Chikago (M.Fridman), London (F.Xayek), Frayburg (V.Oyken, L.Erxard) 
maktablarini kiritish mumkin. 
“Ordoliberalizm ” nima?
Ikkinchi Jahon urushidan keyin neoliberalizm 
g‘oyalari, 
eng avvalo G
’arbiy Germaniya amaliyotida muvaffaqiyatli qo‘llanila boshladi. Bu yerda 
1948 yildan neoliberalizm Bonning rasmiy doktrinasiga aylandi. O
’sha yili V.Oykenning 
muharrirligi ostida x
o‘jalik va ijtimoiy tuzum to‘g‘risidagi neoliberallarning yillik jurnalining 
birinchi soni 
“Ordo” nomi bilan chop etildi. V.Oyken ishlatgan “Ordo” suzi “Tabiiy tuzum 
... erkin bozor x
o‘jaligi” tushunchasini bildiradi. Germaniyada neoliberalizm doktrinasi 
“Oyken maktabi” ta’sirida xatto “ordoliberalizm” deb atala boshladi. 
Ordoliberal konsepsiyasi asosida 
“ijtimoiy bozor xo‘jaligi” konsepsiyasi ishlab 
chiqildi. Uni ishlab chiqqan iqtisodchi professorlar Alfred Myuller-Armak, Aleksandr 
Ryustov, Vilgelm Repke va Lyudvig Erxardlar hisoblanadi.