27. Qurilish, konstruksiyalash va matematika markazini tashkil etish. «Qurish-yasash»

27. Qurilish, konstruksiyalash va matematika markazini tashkil etish.

«Qurish-yasash» lotin tilidan olingan bo'lib, turli predmetlarni, qism va elementlarni ma'lum bir holatga keltirish, degan ma'noni bildiradi. Bolalarni qurish-yasashida qurilish materiallaridan, qog'ozdan, karton, daraxt va boshqa materiallardan turli xil o'yinchoqlar yasash o'rgatiladi. O'z xarakteriga ko'ra bolalar qurish-yasashi ko'pincha tasviriy va o'yin faoliyati bilan o'xshashdir, bu tevarak-atrofda aks etadi. Bolalarning yasagan narsalari asosan amaliyotda ishlatiladi. Masalan, o'yinlar, archani yasatish uchun, onalarga sovg'a uchun.

Qurish-yasash faoliyati - amaliy faoliyat bo'lib, oldindan belgHangan, biror maqsadga qaratilgan real voqelikdir. Qurish-yasash faoliyatiga o'rgatish jarayonida bolalarda aqliy, axloqiy, estetik va mehnat tarbiyasi yanada shakllanib boradi hamda ularda tevarak-atrofdagi predmetlarni tahlil qilish ko'nikmasi, mustaqil fikrlash, badiiy did, shaxsning irodaviy sifatlaridan (maqsadga intilish, qat'iylik va hokazo) tarkib topa boshlaydi, bularning barchasi bolalarni maktabda o'qishga tayyorlaydi.
Qurish-yasash materiallarining turlari. Maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarga qurish-yasash faoliyatini o'rgatishda qurilish materiali, konstruktor, qog'ozdan, tabiatdagi, tashlandiq materiallardan va boshqalardan foydalaniladi. Materialning turi qurish-yasash turini aniqlab beradi.
Qurilish materiali mayda va yirik geometrik figuralardan (kub, silindr, prizma va hokazo) iborat. Mashg'ulotlarda qurilish materiallaridan, turli xil mayda to'plamlardan foydalaniladi. Masalan, M.P.Agapovning № 2, 3, 4, 5, 6, 7 mazmunli to'plamlar: «Kosmod-rom», «Temir yo'l vokzali» va boshqalar. Mashg'ulot paytida materiallar ko'p bo'lishi kerak. Tarbiyachi qurilish materiallaridan qurish-yasash faoliyatini tashkil etayotgan odam, hayvon; o'simlik va transportni ifodalovchi mayda o'yinchoqlarni tanlashi maqsadga muvofiqdir.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar tevarak-atrofdagi ayrim
narsalarni, ya'ni quyon uchun uy, mashinalar va yo'lovchilar uchun
ko'prik yasaydilar. O'yinchoqlarni qurish-yasashda ishlatish katta
ahamiyatga ega, o'yin faoliyatining rivojlanishiga katta ta`sir ko`rsatadi.
Qurilish materiallari ma'lum bir javonlarda, tartib bilan saqlanadi.
Konstruktorlar. Katta maktabgacha yoshdagi bolalar mashg`ulot-
dan tashqari konstruktorlardan (taxtali, plastmassa, metal va keramika)
foydalanadilar. Bu to'plamlar orqali turli konstruksiyalar yasash
mumkin. Tarbiyachi rahbarligida bolalar oddiy birlashtirish usulidan
suratlar bo'yicha turli xil harakatli konstruksiyalar yasaydilar. Asosiy
diqqat bolalarda ma'lum qismlarini birlashtirish malakalarini
shakllantirishga qaratiladi. Bunda bolalar qo'llarining muskullari ishtirok
etadi, bu yoshda qo'l muskullari hali yaxshi rivojlanmagan bo`ladi.
Tarbiyachi avval konstruktor yig'ishning metodik ko'rsatmalarini
o'rganadi. Tarbiyachi rahbarligida qurilish materiali va konstruktorlar
bolalarga ketma-ket beriladi.
Katta maktabgacha yoshdagi bolalar mashg'ulotdan tashqari vaqtda
turli xil konstruktorlardan: yog'ochli, platmassali va metalldan
tayyorlangan konstruktorlardan foydalanadilar. Bolalar bu to`plamlar
yordamida detallarning joylashtirilishi ancha murakkab bo`lgan
qurilmalar yasaydilar. Tarbiyachi rahbarligi ostida bolalar yangi
birlashtirish yo'llarini va turli xil xarakterdagi konstruksiyalarni rasmga
chizmaga qarab yaratishga o'rganadilar. Bu ishlarni bolalarga taklil
etishdan oldin, tarbiyachining o'zi bu konstruktorlar, ularga berilgan
metodik ko'rsatmalar bilan yaxshilab tanishib, o'rganib chiqishi zarur.
Bolalarga qurilish materiallari va konstruktorlar to'plarni hammasi
birdaniga berilmaydi, balki asta-sekin, ketma-ket bolalarning
o'zlashtirishlariga qarab beriladi.