34-Qurolli kuchlarda qo’llaniladigan minalar. Zamonaviy jangda muhandislik to‘siqlari qo‘shilmalarining jangovar holatlarini ta’minlashda asosiy rol o‘ynaydi. Dushmanga shikast yetkazish va oldinga harakatlanishni susaytirish hamda uning manyovr qilishini qiyinlashtirish maqsadida ochiq joyga (suvda yoki havoda) o‘rnatiladi. Muhandislik to‘siqlarining asosiy turlaridan biri mina portlashi hisoblanib, dushmanga tavsifiy ta’sir etish uchun qo‘llaniladi. Ikkinchi jahon urushi davrida muhandislik to‘siqlariga o‘rnatilgan mina portlashlari natijasida 73-rasm. Okopdagi seksiya: 1—jang olib borilayotgan ochiqlik; 2—yon tomonlarga o‘tish kovagi; 3—pulemyotlar uchun joy; 4—otish uchun joy; 5—usti yopilgan istehkom; 6—granatomyot uchun joy; 7—usti yopilgan jang olib boruvchi ochiqlik; 8—asosiy o‘t ochish pozitsiyasida BMP uchun joy; 9—apparel; 10—tuproq uyumi; 11—zarurat joyi; 12—aloqa yo‘llari; 13—zaxirada o‘t ochish vaziyatidagi BMP uchun joy. 11 12 200 metrgacha 1 2 3 4 5 3 6 7 13 150 metrgacha +30 +40-60 +30 -110 +20 +30-40 +30 +60-70 -10 +40-60 8 9 10 +50 +50 121 dushmanning 10000 dan ortiq tanklari yakson qilingan. Ayniqsa, Moskva ostonasi va Kursk yoyidagi janglarda dushman ko‘p tanklarini yo‘qotdi. Mina portlash to‘siqlarini jihozlashda minalar qo‘llaniladi. O‘zining tayinlanishi bilan ular tankka va piyodalarga qarshi bo‘linadi. 5.1. Tankka qarshi minalar. Piyodalarga qarshi minalar Òankka qarshi minalar Òankka qarshi minalar tankning zanjiriga qarshi bo‘lib, ular tanklarga, raketa va artilleriya qurilmalariga, piyodalarning jangovar mashinalariga, zirhli transportyorlar va dushmanning boshqa transport mashinalari joylashuvlarini minalashtirish uchun qo‘llaniladi. 74-rasm. Òankka qarshi ÒM-57 mina MVZ-57 portlagich bilan birga ko‘rinishi: a—transport holatidagi umumiy ko‘rinishi; b—jangovar holatidagi minaning kesmada ko‘rinishi: 1—korpusi; 2—qalqoncha; 3—MVZ-57 portlatgich; 4—diafragma (parda to‘siq); 5—zaryadi; 6—osti; 7—markaziy detonator; 8—yonboshdagi detonator; 9—qopqog‘i. 9 8 1 2 3 9 8 7 6 4 5 Zanjirga qarshi ÒM-57, ÒM-62 rusumli minalar — jangovar texnikalarning yurish qismlari minani bosib o‘tganda ishlay boshlaydi. ÒM-57 rusumli mina (diametri—320 mm, balandligi — 110 mm) korpusi metalldan tayyorlanadi. Minaning og‘irligi 9 — 9,5 kg. Zaryadining og‘irligi 6,5 kg; ishlash rejimi 200—500 kgs. ÒM-62 rusumli mina: ÒM-62 M rusumli metalldan, ÒM-62 D rusumli yog‘ochdan, ÒM-62 P rusumli plastmassadan, ÒM-62 PE rusumli polietilendan, ÒM-62 Ò rusumli mina korpusi bilan gazmol materialdan tayyorlanadi. Minalar og‘irligi 9,5—10 kg, zaryad og‘irligi 7—7,5 kg, ishlash rejimi 150—550 kgs. 122 ÒM-62 rusumli mina (77-rasm)ga MVCH-62 portlatgich (78-rasm) bilan qo‘llaniladi. Minalar harakatlanish jihatlari: portlatgich qalqonchasi bosilishi bilan pastga tushadi, uning tiqini M-1 kapsul-detonator bilan detonatorni qo‘zg‘atadi. Chekning qisilishi bilan uzilib, soqqalardan (zoldir) zarbdor ozod bo‘lib, jangovar prujina harakatga kelib, M-1 kapsul-detonator cho‘g‘ oldirishi bilan uning portlashini qo‘zg‘atadi va minalar portlaydi. Mina tiqini chiqarilgach, rezinali prokladkalar mina ko‘zidagi o‘rni to‘g‘riligiga ishonch hosil qilinadi; mina portlagichini burab, uni kaliti bilan qattiq bog‘lanadi. Mina chuqurlikka yoki uning ustiga o‘rnatiladi. Qo‘riqlagich cheki portlagichdan bo‘shatiladi va tezlik bilan ishga tushiruvchi tugmacha bosiladi. Mina niqoblanadi. Minalarni bo‘shatish zarurati: mina chiqarib olish holatida o‘rnatilgan. Òankka qarshi minalarni chim bilan qoplangan joylarga o‘rnatish: 1—tuproq bilan to‘ldirish; 2—mina; 3—niqoblangan chim. Òankka qarshi minaning yaydoq yerlarda o‘rnatilishi: 1—niqoblovchi qatlam; 2—mina; 3—mina tuproq o‘lchami; 4—qoziqcha; 5—birlashtiruvchi; 6—yonbosh portlatgich. 1 2 3 6 5 4 5—8 sm Dushman Dushman 60—70 sm 5—8 sm 60—70 60—70 123 ligiga ishonch hosil qilinadi. Mina niqoblangan qatlamdan chiqariladi. Portlatgichni jangovar holatdan transport holatiga o‘tkaziladi. 6 77-rasm. Òankka qarshi ÒM-62 M mina: a—minaning MVCH-62 portlatgich bilan birga transport holatidagi umumiy ko‘rinishi; b—minaning portlatgichsiz (qopqog‘i bilan) kesilgan holda ko‘rinishi: 1—korpusi; 2—qopqog‘i; 3—qistirma; 4—zaryadi; 5—tubi; 6—qo‘shimcha detonator; 7—qotirish uchun dastak teshigi. a b 1 2 3 7 6 5 4 78-rasm. MVCH-62 portlatgich: a—portlatgichning jangovar holatdagi kesimi; b—portlatgichni transport holatiga o‘tkazish uchun kalit; 1—konus shaklidagi asosi; 2—qalqoncha; 3—qo‘riqlagich o‘rtasi chekini o‘rnatish uchun joy; 4—tugmacha; 5—ijrochi disk; 6—rezba; 7—korpusi; 8—qopqoq; 9—M-1 kapsul-detonatorning zarbdor mexanizmi bilan; 10—detonator (portlatgich modda); 11—kesishgan chek. a b 1 2 6 11 10 9 8 7 3 4 5 a O‘rnatilgan joydan mina chiqariladi va u tuproq qatlamlaridan tozalanadi, buyumning shikastlangan joylari ko‘zdan kechiriladi: tuzatilgan (sozlangan) minalar o‘rab joylashtiriladi; MVCH-62 portlatgichni jangovar holatida transportda olib ketish zarur; 124 rezinali qalpoqcha oldingi krandan chiqariladi; kalit bilan oldingi kran soat strelkasi yo‘nalishida uch-to‘rt aylanasiga buraladi, shuningdek, boshlovchi tugmacha yuqoriga ko‘tarilishi shart; kalitni boshlang‘ich holatiga burab qaytariladi va uni ichidan chiqariladi; rezinkali qalpoqcha kiygiziladi.
