27-Mavzu. Asalari zararkunandalari

27-Mavzu. Asalari zararkunandalari
Asalari oilasining parazitlari, mum parvonasi, quloqkovlagichlar, kanalar, qo‘ng‘izlar, sariq arilar, qovoq arilar, chumolilar, sichqonlar va boshqa zararkunandalar hisoblanadi. Bu parazitlar asalari oilasida doimiy yashab mum, asal, asalarixona yog‘ochlari va romlari, isitish materiallari hamda asalari o‘liklari va asalari qurtchalari bilan oziqlanadilar. Asalarilar bu xildagi parazitlari respublikamizning barcha tumanlarida keng tarqalgan.
Mum parvonasi – kapalaklar turkumining tipik vakili, ularning ikki xili, ya’ni katta mum parvonasi va kichik mum parvonasi ma’lumdir. Mum parvonalari asalari romlaridagi mumlarni ishdan chiqarib, yaroqsiz holatga keltiradi. Mum parvonasining qurtlari romdagi katakchalarni ishdan chiqarganda, asalarilar undan yaxshi foydalana olmaydi. Agar asalari oilasi baquvvat bo‘lsa, mum parvonasi qurtchalarini qirib tashlaydi.
Qo‘ng‘iz, qovog‘ari, sariq ari, ninachi ba’zi kapalaklar ham asalarilarning dushmanidir. Ular asalarilarning o‘zini yeyishi bilan birga, kuchsiz oilalarga kirib, perga va asalni ham olib chiqib ketadilar. CHumolilar asalari uyasiga asal olish uchun kiradi.

104-rasm. Katta mum parvonasi.


Katta mum parvonasi - asalari oilasining ashaddiy dushmani, urg‘ochisi tanasining uzunligi 15-20 mm. Erkaginiki esa 15 mm.ga yoyilgan, qanotlari esa 30-35 mm dir. Kapalaklari ravshan rangli, ba’zi birlari esa behad xunuk ko‘rinadi. Bular Tangacha qanotlilarning juda mayda, vakillari bo‘lib, qanotlarini tomcha shaklida orqasiga yig‘adi.
Katta mum parvonasining kapalagi qo‘ng‘ir rangda bo‘lib, qora chiziqlari bor. Oldingi juft qanotlari kulrang va sariq-qo‘ng‘ir, orqa qanotida esa ochiq kul rangli qora chiziqcha mavjud. Tanasi esa jigar rang tusda. Mum kuyasi kapalagining boshida juda rivojlangan fasatkali ko‘zchalari va bir juft mo‘ylovlarini bemalol topish mumkin. Og‘iz apparati yaxshi rivojlangan, ko‘zchalari va mo‘ylovlaridagi hid bilish a’zolari mum parvonasi kapalaklasalari eng muhim sezuv organlaridir. Kapalagi oziqlanmaydi, ular qurtchalik davrida to‘plangan oziqa hisobida yashaydi.