АТРОФДАГИЛАР БИЛАН МУНОСАБАТЛАР УЧУН МАСЪУЛИЯТ Бизга ўз реакцияларимиз учун масъул эканлигимизни тан олиш осон эмас. Айниқса, бу реакция нотўғри бўлса. Кимдир биринчи бошлагани учунгина баҳсга киришмаслик бемаънилик, албатта. Баҳс ва зиддият ўрнига бошқа бир жавобни топиш мумкин. Бизни чаққан илон кетидан қувсак, бунинг натижасида заҳар танамизга тезроқ тарқалади. Аксинча, дарҳол бирор чора кўриш керак.
Дарҳол баҳсга кириш ўрнига ўз реакцияларимизни назорат қила олишимиз мумкинлигини эсланг. Сизга қуйидаги фикрларнинг нафи тегиб қолар:
— Атрофимиздагиларнинг салбий муносабатлари учун кўпинча ўзимиз бош сабаб бўламиз. Агар буни тан ололсак, ўз хулқимизни тўғирлашга кучимиз етади.
— Ўзга инсоннинг жазавали хулқи остида кўпинча қўрқув яширин бўлади. Эҳтимол, у сизнинг устунлигингиздан қўрқар.
— Инсонларни ўзгартиришдан кўра, уларни баҳолаш мезонини ўзгартириш осонроқ. Эҳтимол, сиз атрофдагиларга баҳо бериш учун мезон чизиғини жуда баланд қўйгандирсиз, шунинг учун сизни тўлиқ қониқтирадиган инсонни топа олмаётгандирсиз? Бу ҳолатда кутган нарсамизнинг рўёбга чиқмаслигининг сабаби атрофимиздагиларнинг хулқ-атворлари эмас, ўзимизнинг баланд даражали кутганимиз бўлиб чиқади.
Агар бизнинг олдимизда кимдир ўзини биз истагандек тутмаса, бундай хулққа нисбатан жавобимиз қандай бўлишини танлашга ўзимиз ҳуқуқли эканлигимизни эслаш зарур. Бу ҳолатда ўйламай қилинган реакцияни ишга туширишни бир-икки сонияга кечга қолдириб, қуйидаги саволларга жавоб топиш керак:
1. Балки бу менинг ўтмишдаги ўз салбий хулқимга нисбатан реакциядир?
2. Балки бу инсоннинг жазавага тушиши замирида мендан қўрқиши яширингандир? Бу ҳолатда уни тушунишим ва ёрдам беришим керак.
3. Мени ўзи нима асабийлаштирмоқда? Бу инсоннинг хулқими ёки менинг баланд баҳолаш мезонимга жавоб бера олмаслигими? Балки сабаб ўз-ўзимга ишончсизлигимдадир?
ТАН ОЛИНГ, ҲАММАСИНИ ЭПЛАЙСИЗ Сиз шуни тушунингки, ўз вақтида керакли йўналиш берганингиз учун ҳаётингиз айнан шу кўринишда давом этмоқда. Фақат шундан сўнггина бугунги кундан оқилона қарор чиқариб, уни бошқа — янада қулайроқ оқимга йўналтира оласиз. Бунда сиз ўз ҳаётингиз устидан назорат ҳосил қилганингиз тушунилади.
Бир вақтлар ҳамма саволларга жавоб топа оладиган қари устоз яшаган экан. Бу ҳол унинг икки шогирдига тинчлик бермабди ва улар устозларини мот қилмоқчи бўлишибди.
Улар бир қушни тутиб олиб, уни кетларига бекитиб, “қуш тирикми ёки ўлган?” деб устозга савол беришни келишиб олишибди. Агар устоз “тирик” деб жавоб берса қушнинг бўйни дарҳол узилар, агар “ўлган” деб жавоб берса қуш қўйиб юборилар эди. Ҳар икки ҳолда ҳам устоз ноҳақ бўлиб чиқар экан.
Улар устозлари ҳузурига келиб, “Кетимизда беркитиб турган қуш тирикми ёки ўлган?” — деб сўрашибди. Шунда устоз уларга қарата қуйидагича жавоб берибди: “Нима дейишимдан қатъий назар, қуш сизларнинг қўлларингизда”.
Ҳаётингиздаги жамики нарсаларни — ўзаро муносабатлардан тортиб банкдаги ҳисоб рақамингиз миқдоригача ўзгартиришни эплай оласиз. Сиз буни қарор қабул қилиб ҳаракатни бошлаган кунингиз бажарасиз. Шу сабабли ҳаракатларингиз учунгина эмас, ҳаракатсизлигингиз учун ҳам масъул ҳисобланасиз.
Бир кўҳна қўшиқда сигарета сотиб олиш учун қўшни кварталга йўл олган инсон ҳақида куйланади. Йўлда унинг калласига ажойиб фикр келиб қолади: “Шундоқ олсаму, Нью-Йоркка кетворсамми?”. Паспорти ёнида, пули етарли. У бу ҳақда бутун умр орзу қилган экан. У бу эсипастлик билан қилинган қарорнинг оқибатларини ўзига-ўзи жонли бўёқларда тасвирлаб беради... ва сигарета сотиб олиб, уйига қайтади.
Орзуларингиз рўёбга чиқиш-чиқмаслиги фақат ўзингизга боғлиқ. Агар сиз дарҳол ишга киришсангиз, истаган нарсангизни амалга ошира оласиз. Бунинг учун сизда куч топилади. Бироқ эҳтиёт бўлинг: Агар сиз ирода ва қатъиятингизни узоқ вақт намойиш қилмасангиз, улар кучсизланиб, йўқолиб ҳам кетиши мумкин”.
Fолиблар масъулиятни тўлиқ ўз зиммаларига олишади ва ҳеч қачон ҳеч кимга ўз ҳаётлари устидан ҳокимликни топшириб қўйишмайди. Улар ўзлари билан бўладиган ҳамма ҳодисаларга ҳам таъсир ўтказа олмасликларини яхши тушунишади, бироқ бу ҳодисаларга қандай аҳамият бериш ва уларга қандай муносабатда бўлишга оид қарор қабул қила олишлари ҳақида доим ишончлари комил.
Улар масъулиятни ўз зиммаларига олишлари билан ҳар қандай салбий ҳиссиётлар таъсиридан қутилишларини яхши билишади.
