26 та олтин қоида

«БОЛАЛИК», «ЎСМИРЛИК» ВА «УЛҒАЙГАН ИНСОН» ДАВРЛАРИ
Ўзининг профессионал фаолияти давомида инсон турли ривожланиш даврларидан ўтади. Аввало бу «болалик» давридир. Болалар қизиқувчан бўлишади ва иложи борича кўпроқ нарса ўрганишни исташади. Улар кўзига кўринган нарсасига тақлид қилишади. Улар турли бўлар-бўлмас саволларни беришади ва ҳар қандай гапга ишонишади. Бу даврда бўлган инсонларни ўқитиш лаззатнинг ўзгинасидир.
Дастлабки муваффақиятлар пайдо бўлиши билан «ўсмирлик» даври пайдо бўлади. Ўсмир эса ҳамма саволга жавобни биламан деб ўйлайди. У қайсар бўлиб қолади. Бу жуда хавфли давр. Барча саволга жавобни биламан, деб ўйлаган киши савол беришдан тийилади, демак ўқиш, ўсиш ва ривожланишдан тўхтайди. Жуда кўп инсонлар шу даврда шундоғлигича қолиб кетишади. Улар ўзларини ақлли ҳисоблаб, ўткинчи муваффақиятларидан маст бўлиб юраверишади.
Аслида эса ҳаммаси бу қадар оддий эмас. Биз ҳеч қурса кўзлаётган мақсадларимизга эришмагунимизга қадар янги нарсаларни ўрганиш қобилиятимизни сақлаб қолишимиз керак. Ахир бизнинг фикрлаш образимиз бугун эришиб турган нарсаларимизга етишишгагина ёрдам берди холос. У бизни келгусида эришишимиз мумкин бўлган нарсаларга олиб бора олмайди. Гарчи сизга тақдим этган стратегияси ёқинқирамаса-да, баъзида билимроқ инсоннинг маслаҳатидан фойдаланиш керак.
Ниҳоят, «улғайган инсон» даври бошланади. Биз яна илм олишга эҳтиёж сезамиз ва ўсиш учун чегара йўғлигини англаймиз. Биз ҳамма саволга жавобни билмаймиз ва уни ҳеч қачон била олмаймиз. Жуда кўп нарсани билганимиз ва кўп пул ишлай бошлаганимиз учун муаммолар тўхтамайди. Фақат улар бошқача миқёсда намоён бўлади. Биз доим тўпланган билимларимиздан фойдаланиб, ўзимизда янги кўникмалар ҳосил қилишимиз керак.
ЭКСПЕРТЛАРГА МУРОЖААТ ҚИЛИНГ
Янги ғилдирак ихтиро қилиш ўрнига ўзгаларнинг тажрибасидан фойдаланиш ҳаётнинг турли жабҳаларида фойдали бўлиши мумкин, ҳаттоки қандайдир муаммони ҳал этиш зарурияти туғилганда ҳам. Чунки сиз бундай муаммога тўқнаш келаётган биринчи киши эмассиз. Бу муаммони муваффақиятли ҳал қилган киши албатта топилади. Адабиётларда бу ҳақда маълумот бўлиши керак. Тажрибалироқ инсонлардан биттаси билан гаплашиш ҳам мумкин.
Сизнинг қобилиятингиз чегарасидан ташқарида бўлган ишни бажариш зарурияти туғилиб қолганда ҳам шундай йўл тутиш керак. Бундай вазиятларда кўпчилик инсонлар пулни иқтисод қилиш мақсадида ишни ўзлари бажаришади, чунки экспертларга мурожаат қилиш ҳам арзон эмасда. Афсуски, бундай хатти-ҳаракат кенг тарқалган, бунақа инсонларни ҳатто «Баракалла! Кенг қиррали инсон экан» деб мақтаб ҳам қўйишади. Аслида эса бу ҳолатда ғолибларнинг муҳим бир принципи бузилади: ҳаммадан ҳам кўпроқ эплай оладиган ишга диққат жамлангандагина ҳақиқий муваффақиятга эришилади. Қолган барча ишларни мутахассислар зиммасига юклаш керак, ўз навбатида улар ўша ишларни бошқалардан кўра яхшироқ бажаришади. Ғолиблар ҳеч қачон ғилдирак ихтиро қилишмайди.
Баъзи бир кишилар эътироз билдириши мумкин: «Ахир экспертларга мурожаат қилиш озмунча пул турмайди-ку?» деб. Тўғри. Лекин пайдо бўлган бўш вақтдан унумли фойдаланилса кўпроқ пул ишлаб топиш мумкин. Бундан ташқари, сизнинг бошланғич кўникмаларингиздан фарқли ўлароқ, эксперт ўша ишни анча сифатли қилиб бажаради.
Кўпинча инсон пулни иқтисод қиламан деб турли ишларни ўзи қилади ва ва бунга жуда кўп вақтини сарфлайди. Бу ҳолатда бир иш учун унинг маҳорати камлик қилса, иккинчиси учун аксинча, кўплик қилади. Ғолиблар эса ўз пулларига вақт сотиб олишади, вақт эса улар учун ҳамма нарсадан қадрлироқдир. Йўқотилган пулнинг ўрнини тиклаш мумкиндир, лекин йўқотилган вақтни ортга қайтариб бўлмайди.