26 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

1 Webster’s Dictionary for everyday use. Ottenheimer Publishers, Inc. USA, 1997. -
Р. 156.
2 Зарубежные 
конституции // 
[Электронный ресурс] Режим доступа:
www.constitution.garant.ru /DOC_4000.htm, свободный.
420

---

Senatining birgalikdagi vakolatlari jumlasiga kiritilgan. Demak, Oliy Majlis 
demokratik parlamentga xos bo‘lgan vakillik, qonunchilik va nazorat 
funksiyalarini to‘laqonli ravishda amalga oshiradi.
Vakillik funksiyasi fuqarolarning davlat boshqaruvida ishtirok 
etishlarini ta’minlash shakllaridan biri sifatida parlamentning umumxalq 
manfaatlarini ifodalashini anglatadi. Shu bois, parlament a’zosiga nisbatan 
«xalq vakili» atamasi ham qo‘llaniladi. XVIII asr Amerika davlat arbobi Jon 
Styuart Mill qayd etganidek, vakillik demokratiyasida parlament aholining 
ko‘zi, qulog‘i va ovozi sifatida faoliyat ko‘rsatishi lozim1. Parlamentning bir 
yoki ikki palatali ekanligidan kelib chiqib, vakillik ikki tusda bo‘lishi 
mumkin: umumxalq va hududiy vakillik. Bir palatali parlamentlarda 
deputatlar umumxalq vakillari hisoblanadilar. Ikki palatali parlamentlarda 
esa, aksar hollarda, yuqori palata a’zolari hududlar manfaatlarini ifodalaydi. 
Chunonchi, Fransiya Konstitutsiyasining 24-moddasiga ko‘ra, parlament 
yuqori palatasi - Senat respublika hududiy jamoalari vakilligini ta’minlaydi. 
O‘zbekiston Konstitusiyasining 77-moddasiga muvofiq, Senat hududiy 
vakillik palatasidir.
Umumxalq vakilligining quyidagi belgilari mavjud: davriy saylovlarda 
saylanish, kollegiallik, fuqarolar tomonidan ta’sir o‘tkazish mexanizmining 
mavjudligi. Davriy va yashirin saylovlar orqali fuqarolar o‘z xohish- 
irodalarini ifodalab, o‘zlari munosib ko‘rgan shaxsni parlamentga 
saylashadi. Vakillikning yana bir o‘ziga xos tomoni shundan iboratki, 
parlament a’zolarini saylagan saylovchilar ularga ta’sir o‘tkazish imko- 
niyatiga ega bo‘lishi lozim. Albatta, bunday ta’sir ko‘rsatish demokratik 
davlatda imperativ mandat bilan bog‘liq bo‘lmasligi kerak. Ya’ni, 
saylovchilar deputatlarga «nakazlar» berishlari maqsadga muvofiq emas. Bu 
borada, XVIII asr amerikalik mashhur siyosatchi Edmund Burkening fikrlari 
e’tiborga molik. U 1774-yilda Bristol shahrida saylovchilar bilan bo‘lgan 
uchrashuvda shunday degan: «O‘z saylovchilari bilan yaqin ittifoq, aloqa va 
munosabatlarda bo‘lib yashash deputat uchun baxt va sharaf hisoblanadi. 
Saylovchilarning xohish-istaklari uning uchun muhim o‘rin tutishi, fikr- 
mulohazalari yuksak qadrlanishi, ularni bezovta qilayotgan masalalar 
tinimsiz e’tiborda bo‘lishi lozimdir. Ammo uning xolis fikri, oqilona 
mulohazasi, ma’rifatga to‘la tafakkuri sizga, har qanday inson va jamoalarga 
qurbon keltirilmasligi kerak ... parlament bir-biriga nisbatan ayri va boshqa- 
boshqa manfaatlarni ifodalovchi, biri ikkinchisiga nisbatan vakil va advokat 
sifatida qarama-qarshi turuvchi elchilar yig‘ini emas. Aksincha, parlament 
yaxlit manfaatga ega bir xalqning shunday maslahat yig‘iniki, unda