243Mavzu: Pul aylanmasi va uning tuzilishi. Reja: Naqd pul aylanmasi nima? 2

Inflyasiyaga qarshi siyosat
Milliy iqtisodiyotda inflyasiyaga qarshi siyosatni tashkil etish muhim
ahamiyat kasb etadi. CHunki, inflyasiya mamlakatning ijtimoiy – iqtisodiy
siyosatini izdan chiqaradi. Ishlab chiqarishga va aholining turmush darajasiga
salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Inflyasiyaga qarshi siyosatni amalga oshirishda, iqtisodchilarning fikricha,
uning ikkita yo‘li mavjudligi e’tirof etiladi:
– umumiy talabni tartibga solish;
– umumiy taklifni tartibga solish.
Umumiy talabni tartibga solish orqali inflyasiyaga qarshi kurash keynschilik
yo‘nalishi sifatida e’tirof etiladi. Ular inflyasiyaga qarshi kurashda umumiy
talabni tartibga solish taklifning oshishiga samarali ta’sir ko‘rsatishini ta’kidlaydi.
Taklifning oshishiga samarali ta’sir ko‘rsatadigan asosiy omillar davlat
xarajatlarini oshirish va imtiyozli kreditlarning miqdorini ko‘paytirishdir. Ular o‘z
navbatida mamlakatda investitsion talabni keltirib chiqaradi, investitsion talab
taklifning o‘sishiga olib keladi, taklifning o‘sishi esa baholarning pasayishiga,
baholarning pasayishi inflyasiyani oldini olish va giperinflyasiyani bartaraf etish
imkoniyatini beradi.
Inflyasiyaga qarshi kurashning monetaristik yo‘nalishi vakillarining diqqat
markazida asosiy masala yalpi taklifni tartibga solishga qaratiladi.
Monitaristlarning fikricha, inflyasiyaga qarshi kurashning keynschilar tomonidan
ilgari surilgan usuli mamlakatni inflyasiyadan qisqa muddat ichida chiqishga
imkoniyat beradi, lekin mamlakatda yalpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi
nomutanosiblik holati saqlanib qoladi. Buning natijasida, ma’lum vaqtdan keyin,
mamlakatda inflyasiya jarayoni vujudga keladi. Monetaristik siyosatning
asoschilaridan hisoblangan Milton Fridmanning fikricha – inflyasiya – bu
bevosita pul bilan bog‘liq bo‘lgan holat bo‘lib, uning kelib chiqishini asosiy sababi
davlatning iqtisodiyotni boshqarishga nooqilona aralashuvi natijasida vujudga
keladi. SHuning uchun davlat byudjeti taqchilligini qo‘shimcha emissiya evaziga
emas, balki mamlakatda yalpi taklif hajmini oshirish yo‘li bilan bartaraf etish
lozimligini ta’kidlaydi.
Monitaristlar kreditning foiz stavkasini oshirish, byudjet taqchilligini
qisqartirish va soliq stavkalarini pasaytirishni ilgari suradilar. Ularning fikricha,
buning natijasida, iste’molga bo‘lgan ehtiyoj qisqaradi, investitsiya hajmi ortadi,
samarasiz xo‘jalik sub’ektlari bankrot bo‘ladi, mamlakatda kuchli raqobat muhiti
shakllanadi. Bular o‘z navbatida mamlakatda inflyasiya darajasining tushishiga
olib keladi.
Ko‘pchilik mamlakatlar inflyasiyaga qarshi kurashda keynschilik va
monetaristik yo‘nalishning u yoki bu jihatlarini hamoxong ravishda amaliyotga
joriy etadi.
Nazorat uchun savollar:
1.Inflyasiyaning iqtisodiy ma’nosi va vujudga kelish sabablari.
2. Inflyasiyaning turlari.
3. Talab va taklif inflyasiyasi.
4. Inflyasiyani keltirib chiqaruvchi omillar.
5. Inflyasiyaning ijtimoiy – iqtisodiy omillari.
Uyga vazifa: Inflasiya, uning mazmuni, kelib chiqish sabablari va shakllarini o’rganish.