23-mavzu. Zarrachalari metall bogʻlangan qattiq jismlar

Engil metall qotishmalari.

Engil metall ruda koni alyuminiy konlaridan iborat temir alyuminiy rudalari asosan boksitdan olinadi.

Berilliyli qotishmalar (berillievie splavi) — berilliy asosidagi qotishmalar. Asosiy afzalliklari — 600—800°C t-ragacha solishtirma mustahkamligi va solishtirma bikrligining yuqoriligi hamda neytronlarni qamrash kundalang kesimining kichikligi; asosiy kamchiliklari — xona va kriogen (120°K dan past) temperatularda plastikligining pastligi, zararliligi. Berilliyli qotishmalaridan tayyorlanadigan buyumlar va yarim fabrikatlar, asosan, kukun metallurgiyasi metodlari bilan, kamdan-kam hollarda quyish usuli bilan olinadi. Berilliyli qotishmalardan yadro energetikasi, kosmonavtika, aviasiya, kemasozlik va boshqa sohalarda foydalaniladi.

• 
  Metall qotishmalar.
  
• 
  Og’ir metall qotishmalari.
  

Qo`rg’oshin qotishmalari (svinsovie splavi)— qalay, surma, mis va boshqa elementlar qo’shilgan qo`rg’oshin asosidagi qotishmalar. Uncha qattiq emas, suyuqlanish temperaturasi past, zichligi katta, yaxshi texnologik va antifriksion xususiyatga ega, korroziyabardoshligi yuqori. Podshipnik materiallari, bosmaxonada va boshqa oson eruvchi qotishmalar sifatida, pitra kabel qoplamalari uchun ishlatiladi.
Kadmiylash (kadmirovanie)— atm. korroziyasidan, dengiz suvi ta’siridan himoya qilish, shuningdek bezash uchun metall buyumlar sirtini yupqa (odatda, 10—25 mkm) kadmiy qatlami bilan qoplash. Elektroximiyaviy va vakuum (murakkab shaklli buyumlar uchun) usullarda amalga oshiriladi. Samolyotlar, kemalarning eng muhim detallari, shuningdek tropik iqlim sharoitida ishlatiladigan buyumlarning sirti kadmiylanadi
Kobalt qotishmalari (ko­baltovie splavi)— tarkibida xrom, nikel va uglerod, molibden, vol­fram, niobiy, kremniy, marganes va boshqa elementlar bo’lgan kobalt asosidagi qotishmalar. Olovbardosh, eyilishga chidamli (k. Stellit) va magnit jihatdan qattiq xillari bor. Kobalt kamyob bo’lgani uchun Q.q. ni ishlatish cheklangan.

•