23-mavzu. Zarrachalari metall bogʻlangan qattiq jismlar

Kimyoviy korroziya elektr toki o’tmaydigan muhitga, masalan, quruq gaz, benzinda ro’y beradi. Dvigatellar chiqarish klapanlarining, termik ishlov berish pechlari ichki armaturasining oksidlanishi shunday korroziya hisoblanadi.

Elektrokimyoviy korroziya tok o’tkazuvchi muhitning (namlik, nam havo, kislotalar, ishqorlar, . . .) metallga ta’siri oqibatida yuz beradi. Metall va qotishmaning tarkibi bir xil emasligi tufayli bunday korroziya hosil bo’ladi. Metall va qotishmalardan foydalanish vaqtida ularning qo’llanilish sohasi va ishlash muhitiga bog’liq ravishda ularning kimyoviy tarkibini et’iborga olish zarur, shuningdek, korroziyaga qarshi tegishli choralarni ko’rish (laklar, buyoqlar, oksid pardalar bilan qoplash) lozim bo’ladi.

v) Mexanikaviy xossalari. Metall va qotishmalarning tashqi kuchlari ta’siriga qarshilik ko’rsata olish xususiyati ularning mexanikaviy xossasi deyiladi. Metallning asosiy mexanikaviy xossalariga uning mustahkamligi, plastikligi, elastikligi, qattiqligi, zarbiy qovushoqligi kiradi. Amalda materiallarning bu mexanikaviy xossalari GOST asosida sinab aniqlanadi.

Mustahkamlik - metallning kuchlar ta’siri ostida yemirilishga yoki qoldiq deformatsiya paydo bo’lishiga qarshilik ko’rsatish xususiyatidir.

Qattiqlik – metallning o’zidan qattiqroq jism ta’siridan sirtqi deformatsiyalanishga qarshilik ko’rsatish xususiyatidir.

Elastiklik - metallning kuch ta’siri to’xtatilgach, o’zining dastlabki shaklini tiklash xossasidir.

Zarbiy qovushoqlik – metallning dinamik yuklanishlar (nagruzkalar) ta’siridan yemirilishga qarshilik ko’rsatish xossasidir.

g) Texnologik xossalari. Materiallarning sovuqlayin yoki qizdirilgan holda turli texnologik ishlovlar (quyish, bolg’alash, payvandlash, kesib ishlash) ga moyilligi, ularning texnologik xossalari deyiladi.

Payvandlanuvchanlik deb, payvanlanadigan sirtlarning plastik yoki suyuq holatgacha qizib, ajralmas mustahkam birikmalar hosil qila olish xususiyatiga aytiladi.

Bolg’alanuvchanlik deb, metallning bosim ostiga bolg’alanib va prokatlanib ishlanuvchanlik xossasiga, ya’ni qizdirilgan holatga yoki sovuqlayin zarb yoki bosim ta’sirida kerakli shaklga kirish xususiyatiga aytiladi.

Ishlanuvchanlik deb, metallning kesib ishlov berish mumkinlik xossasiga aytiladi.