23-ma’ruza. Kliyent-server va peer to peer arxitekturalarining qurilish usullari, ularning imkoniyatlari, kliyent-server ilovalari va peer to peer ilovalari,

---

23-MA’RUZA. Kliyent-server va peer to peer arxitekturalarining qurilish 
usullari, ularning imkoniyatlari, kliyent-server ilovalari va peer to peer 
ilovalari, kliyent-server va peer to peer tarmoqlarida qo‘llaniladigan 
protokollar, taqdim etiladigan xizmatlar, DNS, ICMP va SNMP boshqarish 
protokollar 
 
"Kliyent-server" arxitekturasining joriy etilishi oqibatida axborotlarni qayta 
ishla-ning taqsimlangan tizimlari paydo bo‗la boshladi.
Ma‘lumotlar ombori va ulardan foydalana olish kodini alohida serverlar 
ko‗rinishida ajratish imkoni yaratildi, shuningdek, hisoblashlar meynfreymli 
kompyuter modelining ko‗p avzalliklari o‗zlashtirildi.
Ma‘lumotlar ombori serveri ―kliyent-server" tizimining asosiy komponenti 
hisoblanadi. U ma‘lumotlarni boshqarish bo‗yicha barcha harakatlar kompleksini 
amalga oshiradi.
Uning funksional vazifalari quyidagilar hisoblanadi: 
lokal tarmoq kompyuterida ishlaydigan kliyent ilovalaridan olingan ma‘lumotlar 
va meta ma‘lumotlarni tanlash va o‗zgartirishga yo‗naltirilgan so‗rovlarini 
bajarish; 
ma‘lumotlarni saqlash va zahira nusxa ko‗chirish; 
ma‘lumotlar omboridagi ma‘lumotlar uzatilishining yaxlitligini saqlash; 
foydalanuvchilar huquqlari va imtiyozlarini tekshirish asosida ma‘lumotlarga 
mualliflashtirilgan holda kirishni ta‘minlash; operatsiyalarni protokollashtirish va 
tranzaksiyalar jurnalini yuritish. Bu arxitekturaning boshqa avzalligi serverda 
biznes-qoidalarni (masalan, uzatilish yaxlitligi yoki ma‘lumotlar qiymatlariga 
qo‗yiladigan chegaralashlarning qoidalari) saqlash imkoniyati hisoblanadi, bu 
umumiy ma‘lumotlar bazasidan foydalanadigan turli Kliyent ilovalarida kodni 
takroran ishlatilishiga yo‗l qo‗yilmasligiga imkon beradi. 
Kliyent-server" arxitekturasini monolit arxitekturadan bosh farqi tizimni 
ikkita aniq ajratilgan standart darajalarga bo‗linishi hisoblanadi: ma‘lumotlarni 
tashkil etish va saqlash darajasi (fayllar sistemasini yoki ma‘lumot bazalarini 
shakllantiradigan jarayonlar) - bu serverlar; ma‘lumotlarga kirish va qayta ishlash 
darajasi (xizmatlarga (serverlarga) so‗rovlar bilan murojaat qilib, serverdan 
javobini kutishni tashkil etadigan jarayonlar) – mijozlar (kliyentlar), deb 
nomlanadi. 
Kliyent-server doirasidagi o‗zaro munosabat sinxron va asinxron bo‗lishi 
mumkin. Birinchi holatda kliyent o‗z so‗rovi serverda bajarilishini kutadi va o‗z 
kompyuterida boshqa ishlar bilan shug‗ullanmaydi; ikkinchisida – kliyent serverga 
so‗rov yuboradi va serverdan javob kelishini kutmasdan o‗zi oldin bajarayotgan 
ishini davom ettiraveradi. Kliyent-server asosidagi o‗zaro munosabatlar modeli