23-ma’ruza. Kliyent-server va peer to peer arxitekturalarining qurilish usullari, ularning imkoniyatlari, kliyent-server ilovalari va peer to peer ilovalari,

2. Markazlashtirilmagan bir rangli model. 
Ajratilgan server mavjud emas, har bir tugun bir nechta boshqa tugunlar 
bilan mloqotda bo‗lishi mumkin. Hamma tugunlar bir xil xuquqga ega. Model ikki 
ko‗rinishda bo‗lishi mumkin strukturalashgan va strukturalashmagan. 
3. Iyerarxik bir rangli model. Keng kanalli Superpir tugun- unga boshqa 
pirlar ulanadi. 
4. Gibrid arxitektura.
Birinchi zveno — pirlar Superpirlarga bog‗lanadilar 
Ikkinchi zveno — Superpirlar o‗zaro bog‗lanadilar 
Bir rangli yoki "peyer-to-peyer" (qisqartirilgan P2P) tarmog‗i bir-biri bilan 
fayl almashadigan va bir xil ma‘lumot to‗plamini saqlaydigan o‗zaro bog‗liq 
qurilmalar guruhidan iborat. Har bir ishtirokchi (tugun) individual ishlaydi. 
Odatda, barcha tugunlar bir xil sig‗imga ega va bir xil vazifalarni bajaradi. R2R 
tizimi foydalanuvchilarning taqsimlangan tarmog‗i tomonidan qo‗llab-
quvvatlanadi. Odatda ularda asosiy ma‘mur yoki server bo‗lmaydi, chunki har bir 
sayt boshqa saytlar uchun mijoz va server sifatida ishlaydigan barcha fayllarning 
nusxalarini o‗z ichiga oladi. Shunday qilib, har bir tugun fayllarni boshqa 
tugunlardan va teskari tartibda yuklab olishi mumkin. Bu R2R tarmog‗ining 
an‘anaviy mijozlarga qaraganda ajralib turadigan xususiyati bo‗lib, unda 
qurilmalar markazlashtirilgan serverdan fayllarni yuklab olishadi. Aloqa uchun 
mo‗ljallangan dasturiy ta‘minotdan foydalanib, foydalanuvchilar tarmoqdagi 
boshqa qurilmalarga fayllarni so‗rashlari va yuklab olishlari mumkin. 
Foydalanuvchi ushbu faylni yuklab olgandan so‗ng, uning manbai sifatida harakat 
qilishi mumkin.