22- yalpi talab va yalpi taklif reja: Talab tushunchasi, uning egri chizig’i va hajmiga tasir etuvchi omillar

1-jadval
O’zbekistondagi yalpi talab va yalpi taklifning
o’lchamlari (2017 y., mlrd. so’m hisobida)

YAlpi taklif ko’rsatkichlari	Miqdori, mlrd. so’m	YAlpi talab ko’rsatkichlari	Miqdori, mlrd. so’m
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi	14431,3	Uy xo’jaliklari iste’mol sarflari	12409,8
Ko’rsatilgan xizmatlar hajmi	11077,2	YAlpi xususiy ichki investitsiya sarflari	3852,1
		Davlat sarflari	1627,6*
		Sof eksport	3755,9
YAlpi taklif	25508,5	YAlpi talab	21645,4

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari.
*Davlat sarflarining boshqa yo’nalishlari to’g’risida ma’lumot bo’lmaganligi sababli faqat davlat investitsiya sarflari hajmi keltirildi.

Jadvaldan ko’rinadiki, 2017 yilda mamlakatimizdagi yalpi taklif va yalpi talab o’rtasidagi farq 3861,3 mlrd so’mni tashkil etmoqda. Biroq, bunday farqning hosil bo’lishida davlat sarflari (investitsiya sarfidan tashqari) ning hisobga olinmaganligi ham ta’sir ko’rsatgan.

Ta’kidlash lozimki, 2017 yilda aholining pul daromadlari 16872,7 mlrd. so’mni tashkil etgani holda, uning faqat 12409,8 mlrd. so’migina (73,5%) talab shaklida namoyon bo’lgan. Pul daromadlarining 4462,9 mlrd. so’mi esa jamg’armalarni o’stirish, turli to’lov va badallar ko’rinishida sarflangan, ya’ni yalpi talabga aylanmagan.
Hozirda jahonda ro’y berayotgan global iqtisodiy inqiroz ayni paytda ko’plab mamlakatlar iqtisodiyotidagi yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi muvozanatning buzilishini ham ifodalaydi. Odatda, tashqi talab qisqarib borayotgan bir paytda, ushbu muvozanatni tiklash maqsadida ichki talabni kuchaytirishga harakat qilinadi. SHunga ko’ra, respublikamizning Inqirozga qarshi choralar dasturida ham mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo’llab-quvvatlashda ularning mahsulotiga bo’lgan ichki talabni rag’batlantirish tadbirlari alohida o’rin tutadi.