21 м a V z u iqtisodiy o’sish

Aytilganlardan  kelib  chiqib,  milliy  boylikni  shartli  ravishda  quyidagi 

uchta yirik tarkibiy qismlarga ajratish mumkin: 

1. Moddiy buyumlashgan boylik. 

2. Nomoddiy boylik. 

3. Tabiiy boylik. 

Moddiy  buyumlashgan  boylik  oxiri  oqibatda  ishlab  chiqarish-ning,  unumli 

mehnatining natijasi hisoblanadi. U ishlab chiqarish-da yaratilgan mahsulotlarning 

joriy  iste’mol  qilishdan  ortiqcha  qismini  jamg’arish  oqibatida  vujudga  keladi  va 

o’sib boradi. 

Ammo  moddiy  buyumlashgan  boylikni  qator  yillardagi  yillik  yalpi 

mahsulotlar  yig’indisi  sifatida  tasavvur  qilish  noto’g’ri  bo’lur  edi.  Chunki  bu 

boylikning  bir  qismi  har  yili  ishdan  chiqib,  qaytadan  yangilanib  turadi  (ishlab 

chiqarish  vositalari,  iste’mol  buyumlari).  Shu  sababli  ishlab  chiqarish 

vositalarining  o’rnini  qoplash  bilan  bir  vaqtda  yalpi  mahsulotning  faqat  bir  qismi 

moddiy buyumlashgan boylik sifatida jamg’arilib boriladi. Demak, qoplash fondi 

va  moddiy  buyumlashgan  boylikning  o’sishi  yalpi  milliy  mahsulot  hisobiga 

amalga oshiriladi. 

Milliy  boylikning  hajmini  birinchi  bor  Angliyada  1664  yilda  U.  Petti 

hisoblagan.  Bu  kursatkich  Fransiyada  1789  yilda,  AQSHda    1805  yilda  va 

Rossiyada  1864  yilda  hisoblangan.  O‘zbekiston  Respulikasi  milliy  boyligining 

hajmi  1991  yil  1  sentyabrdan  hisoblana  boshlandi.  Umuman,  Evropada 

qo‘llanadigan  MXT  konsepsiyasiga  asosan  O‘zbekiston  Respublikasi  milliy 

boyligi quyidagilardan tashkil topadi. 

1) Tabiiy resurslar. 

2) Inson mehnati tufayli yig‘ilgan moddiy boyliklari. 

3)Moliyaviy resurslar. 

 

 

 

 

 

---

       Iqtisodiy o’sish 

 

. 

 

402 

 

 

Muhokama uchun savollar: 

1.  Iqtisodiy o’sish nima va unga ta’sir qiluvchi omillar nimalar iborat? 

2.  Iqtisodiy  o’sishni  ko’rsatib  beruvchi  ko’rsatkichlar  to’g’risida  gapirib 

bering. 

3.  Mamlakatimizda  iqtisodiy  o’sish  ko’rsatkichlarini  izohlarini  keltirib 

bering. 

4.  Milliy boylik deganda nima tushunasiz va uni misollarda keltirib bering?